zdjecie lancia1

5.4. Narastanie problemów ubóstwa w przestrzeni miast Polski 149

Proces narastania zróżnicowań w latach dziewięćdziesiątych znacznie sie nasilił (Węcławowicz 1997, 1999). Podstawowym kryterium w rywalizacji o nowe, lepsze zasoby mieszkaniowe i korzystną lokalizację przestrzenną stała się już wyłącznie siła ekonomiczna. Pogłębia się.segregacja społeczna oraz upadek i marginalizacja obszarów^ starej zabudowy. Ludność bogata zaczyna się koncentrować w przestrzennie odizolowanych enklawach wysokiego standardu mieszkaniowego, a ludność biedna -na obszarach starego zdekapitalizowanego budownictwa. Pierwszym statystycznie uchwytnym objawem narastania zróżnicowań tego typu jest pojawienie się zaległości w opłatach za mieszkanie. W dalszej kolejności następuje różnicowanie poszczególnych obszarów miasta ze względu na stopień wyposażenia gospodarstw domowych. Dalej postępuje^ starzenie się i szybkie zużycie nie remontowanej infrastruktury technicznej mieszkań,, pojawiają się w większym stopniu zjawiska patologii społecznej, w końcu następuje „wymuszona” migracja prowadząca bezpośrednio do segregacji społecznej.

Specyficzne procesy zachodzą na terenach śródmieścia miast Polski w zależności od stopnia sukcesu gospodarczego miasta w warunkach gospodarki rynkowej. W miastach, będących w dalszym ciągu w kryzysie gospodarczym, na obszarach centralnych zabudowanych zazwyczaj starymi budynkami) następuje sukcesja ludności ubogiej ’ub marginesu społecznego. Jednocześnie zachodzi dekapitalizacja i marginalizacja połeczna stosunkowo nowych (powojennych) osiedli mieszkaniowych. Dotyczy to zwłaszcza zasobów komunalnych, ale częściowo również zasobów spółdzielczych.

W miastach osiągających sukces gospodarczy następuje stopniowa rewitalizacja, zwłaszcza zabytkowych części miasta oraz klasyczny proces gentryfikacji (gentryfica-tioń) - zdobywania stopniowej przewagi przez wyższe grupy społeczno-zawodowe. Powstaje często mozaikowy układ przestrzenny, czyli zamieszkiwanie w tej samej rrzestrzeni po sąsiedzku przez ludność ubogą i bogatą.

W latach dziewięćdziesiątych zarówno w skali regionalnej, jak i we wszystkich miastach, nastąpił znaczny wzrost zróżnicowań społeczno-przestrzennych (Węcławo-icz 1997, 1999). Struktura przestrzenna tych zróżnicowań była jednak już zapisana znacznym stopniu zdeterminowana ówczesną strukturą społeczno-przestrzenną) w :"zestrzeni miasta przed 1989 r. Innymi słowy, obszary bogate lub elitarne stały się eszcze bardziej elitarne i bogate, a obszary biedne - jeszcze biedniejsze.

Przemiany społeczne, jakkolwiek miały w ostatnich latach dużą dynamikę, zazna-:zają się w przestrzeni obszarów miejskich ze znacznym opóźnieniem. Zazwyczaj obsza-^- - o wysokim statusie społecznym pozostają takie same lub wzmacniają swoją pozycję. Podobnie obszary nędzy i patologii albo rozszerzają zasięg, albo nieznacznie kurczą się. Zmienia się natomiast stosunkowo szybko ogólna skala zróżnicowań.

Istotnym elementem zróżnicowań społeczno-przestrzennych miast pozostają dalszym ciągu zróżnicowania demograficzne, a zwłaszcza podział przestrzeni miasta ma obszary demograficzne „młode” i „stare”. W przypadku Warszawy wskaźnik segre-mcji ludności w wieku 60 lat i więcej osiągał wartość 29,50, gospodarstw domowych rmerytów 36,74, a gospodarstw domowych trzy- i czteroosobowych 57,82 (Węcławo-icz 1993). Podstawowym elementem przestrzennym różnicującym skład demogra-:zny poszczególnych obszarów jest odległość od centrum: centralne części miasta