Magazyn6e401

650

IMPERJALIZM — IMPUTACJA

ślona z liczby państw kolon jalnych, Portu-galja zachowała szczątki swych posiadłości zamorskich, kolonje zaś holenderskie zagrożone są rywalizacją dwóch potęg: brytyjskiej i japońskiej.

Literatura: Baumont: L'dssor industriel et 1'impćrialume colonial. Paris 1937. — Bmtrgeolm Manuel Mstorique de politięue ótrangłre, t. IV. Paris 1926. — Feldman: Pokój zbrojny i imperjalizm kolonialny 1871—1914. „Wielka historja powszechnaI. VI_t 1936. — Friedjung: Dos Zeitalter des ImpeHalismus. Berlin 1919—1922. — Ilallgarten: Vorkricgs-imperialismus. Paris 1935. — Parker Moom Imperializm and World Politiu. N. York 1927. — V latał te: LSimpłrialume iconomiąue. Paris 1921.

Józef Feldman.

Imputacja.

Przez imputację rozumiemy przydział wynagrodzenia czynnikom produkcji zac trudnionym w procesie produkcyjnym. Zagadnienie imputacji jest jednem z podstawowych zagadnień teorji wartości, ponieł-waż określenie wysokości wynagrodzenia czynników jest równoznaczne z określeniem ich wartości. Jeżeli chodzi o ilościowe ujęcie imputacji, to możemy ją określać w naturze lub w pieniądzu. Imputacja w naturze będzie polegała na podzieleniu produktu będącego wynikiem współpracy czynników pomiędzy zainteresowane czynniki. Przydziały imputacyjne wyrażą się wtedy w jednostkach naturalnych produktu. Imputacja w pieniądzu (która zachodzi w większości praktycznych wypadków) będzie polegała na określeniu wartości pieniężnej otrzymanego produktu, a następnie na wyznaczeniu również w pieniądzu przydziałów poszczególnych czynników.

Zagadnienie imputacji ma znaczenie jednak nietylko dla określenia wartości czynników, ale także dla podziału dochodu społecznego. W zależności bowiem od tego, jak są wynagradzane różne czynniki w poszczególnych procesach produkcyjnych, wynagrodzony jest cały czynnik znajdujący się na rynku, wzgl. jego jednostki rachunkowe. Wynagrodzenie czynnika jest wynagrodzeniem grupy osób, które są właścicielami tego czynnika. W ten sposób określenie wynagrodzeń jednostek poszczególnych czynników, t. j. imputacja, decyduje o dochodach poszczególnych grup społecznych.

Sposób rozwiązania zagadnienia imputacji zależy od przyjętej za obowiązującą teorji wartości. Wskutek tego do czasu oparcia teorji wartości na pojęciu użyteczności krańcowej t. j. do roku 1871 nie mogło być mowy o należytem rozwiązaniu naszego zagadnienia. Charakterystyczną cechą teoryj wartości ścierających się w tym okresie było usiłowanie znalezienia jakiejś jedynej istotnej przyczyny wartości. Wskutek tego jeden tylko czynnik produkcji uznawano za istotnie „produktywny", inne uważając za „jałowe". Ten typ rozumowania jest właściwy zarówno fizjokratom, którzy ziemię uważali za źródło wartości, jak i klasykom, którzy naogół pracy przyznawali tę rolę. Marx był w tym względzie bliski klasykom. Z tak prymitywnego ujęcia teorji wartości musiało wyniknąć niewiele lepsze rozwiązanie zagadnienia imputacji. Przypisanie „produktywności" jednemu tylko czynnikowi sugerowało, że ten czynnik przedewszystkiem, czy nawet wyłącznie, powinien otrzymać wynagrodzenie. Rzeczywistość jednak wskazywała na odmienny stan rzeczy. Stąd powstawała charakterystyczna dla tych teoryj dwoistość, polegająca na twierdzeniu, że inne wynagrodzenie „należy się" różnym czynnikom, ze względu na ich „zasługi" przy wytworzeniu produktu, a inne wynagrodzenie w rzeczywistości otrzymują. Określenie wynagrodzenia „należącego się" czynnikom było w istocie rzeczy postulatem o charakterze etycznym, opartym na rzekomo naukowych podstawach. Wysokość wynagrodzenia w rzeczywistości otrzymywanego tłumaczono w sposób różny dla każdego czynni ka, a nie mający naogół związku z rolą tego czynnika w wytworzeniu produktu.

Po roku 1871 teorja wartości przybrała formy, które w podstawowych zarysach do dziś posiada. Próblemat imputacji mógł być wtedy prawidłowo postawiony. Wkrótce stał się jednym z punktów, wokół których odbywała się ożywiona dyskusja. Różnica zdań na temat imputacji wynikła przedewszystkiem wewnątrz szkoły austrjackiej. Carl Menger i E. v. Bóhm Bawerk określali wartość czynników produkcji metodą warja:-cji t. j. znajdowali wartość jednostki czynnika przez stwierdzenie zmiany w ilości produktu, która zachodziła wskutek zmiany ilości czynnika użytego do produkcji. F. v. Wieser zaprzeczał możliwości określenia wartości czynników w ten sposób, a to przedewszystkiem z powodu ich komple-mentarności. Wkłady produkcyjne poszczególnych czynników proponował określać drogą rozwiązania szeregu równań charak-