Magazyn61001

306

KOMUNIZM — KONARSKI STANISŁAW

cego. Komunizm dzisiejszy, w pojęciu swoich najwybitniejszych teoretyków, nie jest już komunizmem równościowym.

Rozwój indywidualizmu poszedł zbyt daleko, aby jego dzisiejsi zwolennicy godzili się na równość szablonowo jednostajną i skromną; komuniści współcześni przeciwstawiają zasadzie równości zasadę inną — od każdego wedle jego sił i możności, każdemu wedle jego potrzeb. Zasada ta jest bardziej jeszcze utopijna od poprzedniej, na równości opartej.

Komunizm równościowy nie da się urzeczywistnić wobec rozmaitości usposobień ludzkich, potrzeb, przyzwyczajeń i dążeń; zresztą scentralizowana w państwie gospodarka komunistyczna przedstawia trudności nie do przezwyciężenia. Nawet sami robotnicy nie zgodziliby się na równy podział bogactw, to znaczy na zupełnie równe dochody wzamian za wykonywaną pracę różną; plany oparcia wynagrodzenia na bonach pracy — reprezentujących ilość godzin pracy, są dziecinne, bo praca nie jest równa, a zdanie np. Marksa, że praca umysłowa, albo wogóle skomplikowana, jest złożoną pracą zwykłą, może mieć znaczenie filozoficzne, ale nie może być dokładnym miernikiem wynagrodzenia; skoro zaś nie może być równego wynagrodzenia dla wszystkich pracujących, to nie może być i komunizmu równościowego. Jeżeli zaś chodzi o ten wyższy, w stosunku do poprzedniego, komunizm, aby każdy dawał taką pracę, na jaką go stać, a brał tyle ile mu potrzeba, to nawet najwyższy rozwój techniki nie wystarczy na to, aby wytworzone bogactwa w ten sposób dzielone być mogły. Zastosowanie produkcji do konsum-cji byłoby niemożliwe, a co najmniej wątpliwe.

Znakomity socjolog, psycholog i filozof francuski Alfred Fouillee wypowiedział myśl głęboką, twierdząc, iż równolegle do własności osobistej rozwijać się powinna zbiorowa, w tern znaczeniu, żeby tworzyć instytucje wspólne, poza sferą gospodarstw prywatnych, z którychby wszyscy mogli korzystać, zaspakajając niektóre swe potrzeby w ten sposób.

W wieku XIX, ruch komunistyczny we Francji, za czasów monarchji lipcowej, był dość silny, co uwidocznione zostało w licznych procesach i wydawnictwach, był nawet silniejszy od socjalistycznego. Później opadał coraz bardziej. Nigdzie dotychczas komunizm nie urzeczywistnił się, nie wyłączając Rosji Sowieckiej, której ustrój gospodarczy i polityczny nic me ma wspólnego z komunizmem. Panuje tam bowiem pod względem gospodarczym kapitalizm państwowy.

Ostatnia rewolucja hiszpańska ma przeważnie charakter syndykalistyczny. To znaczy, że jej główną siłę stanowi syndykalizm rewolucyjny; jeżeli pod koniec uwidoczniły się tam silnie wpływy bolszewicko-rosyjskie, to nie było to wynikiem wewnętrznego rozwoju tej rewolucji, lecz pomocy militarnej, okazanej przez Rosję Sowiecką rządowi hiszpańskiemu.

Literatura : Beer: Die Utopie des T. Morę. _ttArch. f. d. Geschichte des Sozialismus’*. Leipzig 1916. — Dere; F. Thomas Morę et son oeurre. Tour 1895. — Dielev»ky: La Antinomies socia-listes. Parts 1930. — DiehU t)ber Sozialismus, Komunismus und Anarchismus. Jana 1920. — Kaułaky: Geschichte des Sozialismus. Stuttgart 1896. — Tenże: Thomas Morę tn der Geschichte des Sozialismus. 1895. —■ Limanowski: Historja ruchu społecznego w XVIII w. Lwów 1889. Tenże; HwStorja ruchu społecznego w XIX w. Lwów 1889. — POhlmanm Geschichte des antiken Komunismus und Sozialismus. Milnchen 1893. — Sencier: Le Babowisme aprbs Babeuf. Paris 1912.

Ludwik Kulczycki.

Konarski Stanisław.

K., pijar, reformator wychowania i pisarz polityczny, ur. się w Żarczycach (województwo sandomierskie) 30. IX. 1700 r., um. w Warszawie 3. VIII. 1773 r. Uczył się w Piotrkowie i Podolińcu na Spiszu; studja wyższe odbył w Paryżu i Rzymie w latach 1725—1730. Uczestniczył w poselstwie J. Ożarowskiego do Francji z ramienia konfederacji dzikowskiej 1735—1736. Później jeździł w sprawach szkolnych i zc konnych do Rzymu w 1. 1739, 1742, i749> 1753 do 1754; do Francji w 1747 r. Przez swą planową czterdziestoletnią pracę odegrał w dziejach polskiej myśli politycznej epokową rolę. Zainicjował i urzeczywistnił z pomocą J. J. Załuskiego wydawnictwo Volnnrⁱ-nów Legum (6 t., 173²—9). Pierwszy zaatakował w Rozmowie ziemianina z sąsiadem (1733) liberum veto; pierwszy w Epistolae familiares sformułował istotę niepodległości państwowej, w przeciwieństwie do wolności jednostek. Aby przygotować umysły do reformy ustroju Rzplitej, założył najpierw wzorowe Collegium Nobilium w Warszawie (1740), potem rozciągnął swą reformę na wszystkie szkoły pijarskie. Około roku 1746 napisał dwie pierwsze części