Magazyn66901

365

KONSUMCJA

dencję zaostrza falowania konjunktury; stanowi on zachętę do powiększania k. w okresie ożywienia, a cofnięcie kredytu zmusza do silnego ograniczenia k. w okresie zniżki. Kredyt konsumcyjny publiczny jest zwykle długoterminowy i nie musi się w tej mierze liczyć z przyszłemi dochodami korporacyj publicznych; zwiększenie k., wynikające z zadłużenia się korporacyj publicznych w okresie depresji, absorbuje oszczędności, które nie mogą być ulokowane w produkcji, wobec niechęci przedsiębiorców do inwestowania. Kredyt konsum-cyjny, tak publiczny, jak i prywatny, zaciągany w okresie pełnego zatrudnienia czynników produkcji, prowadzi do zmniejszenia inwestycji i hamuje przyrost dochodu społecznego w przyszłości.

3. Rozwój nauki o konsumcji w ekonomice. W systematycznych traktatach ekonomicznych k. nie bywa naogół rozpatrywana w osobnych rozdziałach, jak produkcja, wymiana i t. d. Z pośród klasyków, jedynie J. B. Say poświęca k. osobny rozdział. Analiza k. poszczególnych dóbr nie była autorom klasycznym potrzebna dla tłumaczenia cen, ogólną zaś k. rozpatrywali oni jedynie w ramach statycznej równowagi, w której zgodnie z prawem Say’a podaż stwarza popyt i niedostateczna ogólna k. jest niemożliwa. Odrzucali prawo Say’a jedynie Malthus i Sismondi, idąc w tern za merkantylistami. Teoretycy okresu neokla-sycznego analizują szczegółowo k. poszczególnych dóbr i teorja wyborów konsumenta staje się w tym okresie podstawą nauki o wymianie. Ogólna k. rozpatrywana jest łącznie z teorją kapitalizacji, jako alternatywna decyzja. Prawo Say’a jest aż do ostatnich czasów podstawą ogólnej równowagi konsumcji i kapitalizacji i nawet autorzy, rozpatrujący zjawiska monetarne przyjmują, że spadek ogólnej k. musi obniżyć ceny, co zkolei powiększy k. lub inwestycje tak, że ogólny realny dochód społeczeństwa nie może się zmniejszyć pod wpływem zmian ogólnej k. Tak sformułowana teorja obojętnej równowagi k. nie jest jednak naogół stosowana przy wyjaśnieniu dynamiki ekonomicznej, a zwłaszcza cyklu konjunkturalnego i często autorzy, przyjmujący prawo Say’a w teorji statycznej, wyjaśniają fakt falowania życia gospodarczego niedostateczną k., lub nadmierną produkcją wszystkich dóbr. Sprzeczność logiczna jest tu częściowo pozorna, gdyż naogół przyjmuje się prawo Say’a jedynie dla statycznej równowagi. Z teoryj, tłumaczących falowania konjunktury niedostateczną k., wymienić należy T. Baranowskiego, E. Lederera, W. T. Fostera i W. Catchings. — Załamanie konjunktury wynika, zdaniem tych autorów, z niedostatecznego popytu na dobra konsumcyjne lub, co na jedno wychodzi, z nadmiernej oszczędności. Fakty nie wydają się potwierdzać tych teoryj, gdyż załamanie w produkcji dóbr konsumcyjnych występuje znacznie później, niż załamanie w produkcji dóbr kapitałowych. Bardziej usprawiedliwiony wydaje się pogląd, że produkcja dóbr kapitałowych załamuje się, gdy wzrost popytu na dobra konsumcyjne staje się wolniejszy. Teorja ta, znana pod nazwą „zasady przyspieszenia przechodniego popytu", wysuwana jest przez A. C. Pigou, A. Aftalion’a, M. Bouniatian’a, J. M. Clark’a, R. F. Harroda. Produkcja dóbr kapitałowych opłaca się, zdaniem zwolenników tej teorji, tylko wówczas, gdy k. stale wzrasta; jeżeli wzrost k. staje się wolniejszy, produkcja dóbr wytwórczych absolutnie spada, co może być przyczyną załamania konjunktury. Związek produkcji dóbr kapitałowych z przyrostem k. nie jest tak ścisły jedynie wtedy, gdy bodźcem do budowy nowych urządzeń wytwórczych jest nowa technika.

Obok teoryj dynamicznych, posługujących się całkowitą k. dla wj jaśnienia przebiegu zjawisk, istnieje teorja równowagi monetarnej J. M. Keynes’a, w której k. odgrywa ważną rolę przy ustalaniu się poziomu zatrudnienia czynników produkcji i dochodu realnego. Równowaga przy niepeł-nem zatrudnieniu może istnieć zawsze, gdy ceny czynników produkcji są sztywne i gdy popyt na pieniądz nie zależy wyłącznie od cen, lecz także od przewidywań jednostek. W takiej sytuacji, wzrost k. powoduje wzrost dochodu społecznego i zatrudnienia czynników produkcji.

Literatura: Bflelier K.: Konsumtion. „Entstehung der Wtrl-8chaft“. Tilbingen 1925. — Clark J. M.: Economics of orerhead Costs. Cambridge V. S. A. 3923. — Fomter W. T. and Całchinge IV..* Profits. Boston 1926. — Hoyt E.: The Consumption of Wealth. New York 1928. —• Keynem J. M.: General Theory of Employment, Intern! and Money. London 1936.    — Kyrk H.: A Theory of Con

sumption. Boston 1923. — Lederer E.: Koniunktur und Krisen. „Grundriss der Sozialókoncmik". Tilbingen 1914.— Lexit W.: Konsumtion. „SchCnbergs Handbuch der Polit. Oekonomie1896.— Oldenburg K.; Die Konsumtion. „Grundriss der SoziałOkonomik". Tilbingen 1914. — Waiłe W. C.z