page0245

Sekretarze wielcy — Seknlaryzacya    237

wszelkich nie-senatorskich urzędników, a nadto będąc stanu duchownego. Król używał sekretarzy wielkich, gdy tajemne sprawy pisać wypadało, a często zastępowali nieobecnych kanclerzy. Na sejmie przed stanami odczytywali pakta konwenta, uchwały senatu i inne pisma publiczne. Gdy Zygmunt August bez kanclerza na Litwie bawił, używał w miejscu jego wielkiego sekretarza, udzieliwszy mu osobną czworograniastą pieczęć, którą pisma aż do następującego sejmu pieczętował, (M. Bielski Kronika polska.') Nie wolno było sekretarzom wielkim bez ważnego powodu oddalać się z dworu, aby zawsze ku potrzebom króla w gotowości byli. Dwóch tylko było wielkich sekretarzy, jeden koronny, drugi litewski. Po nich w godności szli referendarze (ob.)    K. Wl. W.

Sekta., wyraz ten u starożytnych był używany na zwolenników nauk i zasad filozoficznych, różnych od przyjętych powszechniej, przez większą część. Wczasach późniejszych zwykłej oznacza stronnictwo religijne, różniące się od religii panującej, od Kościoła, często nawet temuż przeciwne, odstępujące od jego dogmatów lub moralności; pod tym względem nosi częściej nazwisko herezyi lub kacerstwa. U żydów starożytnych, jeszcze za czasów Jezusa Chrystusa, istniały sekty faryzeuszów, sadduceueszów, a w naszych wiekach karaitów nieuznają-cych talinudn, a trzymających się wyłącznie ksiąg Mojżeszowych i Chassydymów, różniących się w wielu szczegółach obrzędowych od rabinitów. Zaraz w początkach chrześcijaństwa lęgnąć się zaczęły sekty albo herezye, na które narzekał święty Piotr. Powstawał też przeciw nim święty Paweł, gromiąc mówiących: ,,Jam jest Pawłów, a ja Apollów, a ja Cephy”, (I, do Korynt. 1, \2: 3, 22). W pierwszych wiekach były różne sekty Gnostyków, Manichejczyków, Pryscyljanistów, Paulicyjanów, Monanistów, Nowacyjanów, Donatystów, Melecyjanów, Pelagijanów, Semi-Pelagijanów albo Massalianów, Aryanów, Semi-Aryanów, Nestoryjanów Monofizytów. Hussyci przekroczyli zakres przy wiązywany do nazwiska sekty; ow'szem w łonie hussytyzmu powstały sekty Kalixtynów, Utraąuistów, Taborytów, braci Czeskich. Najwięcej powstało sekt z reformacyi i różnych jej wyznań, które pospolicie zowią Separatystami, to jest odłączonemi od wyznawców luteranizmu lub kalwinizmu, czyli większości kościoła reformowanego; szczególniej się ich namnożyło w Anglii, a więcej jeszcze w Ameryce północnej, jak Kwakrowie. Dzieje sekt religijnych wydał Gregoire, pod tytułem: Histoire des sectes religieuses, od początku wieku ostatniego do czasów dzisiejszych (Paryż, 1818, tomów 4.) O wielu sektach podana wiadomość w Encyklopedyi pod właściwemf artykułami.

Sekularyzacya, wyraz łaciński: jestto zamiana stanu zakonnego na świecki, z uwolnieniem od ślubów wykonanych na ubóstwo i na posłuszeństwo swemu przełożonemu, oraz od wszelkich obowiązków zakonnych, z wolnością żyć jako duchowny świecki, saecularis. Zakonnica może być także uwolnioną od ślubów zakonnych, z wyjątkiem ślubu czystości, salm wto castimlis. Seku-lnryzacyą nazywa się także zamiana pewnych dóbr, lub funduszów zakonnych na świeckie. Wyraz ten po raz pierwszy był użyty r. 1648 w traktacie westfalskim, nadając inne przeznaczenie wielu biskupstwom i opactwom, oraz ich funduszom. W początkach wieku XIX, w skutku rewolucyi francuzkiej . wojen jakie ztąd wyniknęły; recess deputacyi na sejmie cesarstwa w Ratyzbonie d. 2o lutego 1803 r. postanowił sekularyzacyję czterech arcybiskupstw, mianowicie: mogunc-kiego, trewirskiego, kolońskiego i salcburgskiego, tudzież dziewiętnastu biskupstw, jako to: w Brixen, Trydencie, Konstancyi, Bazylei. Augsburgu, Frey-singen, Passau, Eichstiidt, Wurzburgu, Bainbergu, Spirze, Strasburgu, Wor-macyi, Hildesheim, Osnabruck, Paderborn, w Lubece, Fulda i Korbei; sekulary-