page0315

OBCE NAZWY GEOGRAFICZNE W POLSZCZYZNIE

komunikacyjnych i miejscowości, które je wytyczały. Kontakty polityczne były często związane z religijnymi, choćby ze względu na osoby duchownych, pełniących niejednokrotnie ważne funkcje państwowe. Z piastowaniem wyższych urzędów łączyły się nieraz podróże i misje dyplomatyczne.

Zwrócenie się Polski w stronę papiestwa i cesarstwa jako głównych centrów życia religijnego i politycznego w świecie zachodnim oraz w stronę Europy Zachodniej jako źródła nauki i kultury stwarzało wśród ówczesnej elity kulturalnej potrzebę zaznajomienia się w procesie edukacji z opisem znajdujących się tam krajów i zmuszało do poznawania ich nazewnictwa geograficznego i historii. Chorografia otwierająca „An-nales" Długosza pokazuje, że naukę historii poprzedzały wiadomości geograficzne.

Z pewnością praktyczną znajomość Europy oraz jej nazewnictwa posiadali także kupcy odbywający podróże handlowe.

NAZWY OBCE ZNANE DO XV WIEKU

Przechodząc do historii nazw obcych w polszczyźnie, zaczniemy od ich najdawniejszych przekazów. Ubogi zasób źródeł pisanych do końca XV w. w naszym języku dostarczył niewielu nazw obcych. Np. z obszaru Europy Zachodniej zapisane zostały omówione już wcześniej nazwy Rzym, Dunaj i Włochy, a poza tym przymiotnik niemiecski. Z innych nazw z tego obszaru występują tam: Fryburg // Fryburk, dziś Freyburg/Unstrut lub Freiburg im Breisgau; Majdburk // Majdbork // Majbork, dziś Magdeburg; Konstanca, dziś poi. Konstancja, niem. Kon-stanz; Elba, poi. Łaba, niem. Elbę.

Tę skąpą listę wzbogacają zanotowane przymiotniki, na podstawie których można odtworzyć formy odnośnych nazw krajów: Baworska ziemia, tj. Bawary, dziś Bawaria; rakuski : Rakusy 'Austria'; saski : Sas, dziś Saksonia; szwabski : Szwaby, dziś Szwabia; franc(s)ki : Frankonija, dziś Frankonia; huspański // uspański 'hiszpański'.

Zanotowane są tam również przymiotniki derywowane od nazw miast: hauszperski : Hauszperg, dziś Augsburg; koleński : Kolno, dziś Kolonia, niem. Koln; akski: Ach, dziś Akwizgran, niem. Aachen (w XVI w. Aach); ostrodamski // ostrodomski: *Ostrodam // *Ostrodom, dziś Amsterdam; lim-ski : Limburg, dziś Limbourg; lerski : *Ler, dziś nider. Lier, fr. Lierre; machelski : *Machelen, dziś nider. Mechelen; brus(s)elski : *Brus(s)el, dziś

311