88
się rozwijać. Ta robota jednak, długa i trudna, bardziśj jest dla widzów zajmującą, niż zudowalniającą w skutkach. Dotąd bowiem wyczytali jakąś długą o muzyce rozprawę, i kilka malój wartości poematów, z którychto pism połowa, tojest strona przylepiona do nagumowanćj karty, pozostaje nieznaną.
Takich papirusów wykryto daleko więcćj w Herkulanum niż w Pompei. Widóć że Herkulanum bardzićj literaturą a Pompeja więcej handlem się trudniła. Widać, że jak teraz tak i dawnićj, ruch handlowy mało dla poważniejszych umysłów miał wdzięku, i dlatego może literaci od Pompei stronili. To co nam z Herkulanum pozostało, niezdolne jednak dostatecznego dać wyobrażenia o charakterze miasta tego. I ono niegdyś nad brzegiem morza i rzeki Sarnus leżało, o kilka włoskich mil od Pompei, a teraz więcej niż ona z niemi sąsiaduje. Założenie jego przypisują Herkulesowi; podobieństwo nazwy zapewne tej etymologii przyczyną. Dyonizy z Halikarnasu w taki sposób ją tłumaczy, mieszcząc miasta tego kolebkę na 60 lat przed trojańską wojną, tojest 1342 przed narodzeniem Zbawiciela.
Pompei także jakiegoś bożka za ojca dają. Ale te wszystkie bajki zrodzone potrzebą południowćj wyobraźni, szukające zawsze czegoś nadludzkiego, niewarte powtarzania ani wiary.
Większe jest podobieństwo, iż wybuch Wezuwiusza, 79 roku po Chrystusie, którego Pliniusz młody w swym do Tacyta liście zostawił nam opis, jest właśnie ten co zagrzebał Herkulanum, lubo i tu zachodzi wątpliwość, czy stryj jego, Pliniusz stary, w niem lub w Stabii postradał życie. Sądząc tylko z pokładów rozmaitych lawy gatunków, i innych mieszanin co nieszczęśliwe gniotą Herkulanum, wnosić można, iż wulkan po razy dwanaście go zalewał. Skielet jego pod dwunastu bowiem leży skorupami, bez porównania głębiój od Pompei, a jednak ono piórwszy dało ślad istnienia swego, ono obudziło myśl szukania starszćj jego siostry, pięknćj Pompei.
W 1706 roku, lotaryngski książę, Emmanuel Elbeuf, przysłany został jako dowódzca wojsk niemieckiego cesarza, przeciw Filipowi V królowi hiszpańskiemu. Lecz ujrzawszy Neapolu brzegi, rozstać się z niemi nie mógł. Ożenił się i osiadł w Por-