574
wadzać wnioski i męczyć się wyrobieniem sobie własnego zdania oczćm-kolwiek bądź. Z tego to powodu rzecz najniedorzeczniejsza i najśmieszniejsza znajduje u niego wiarę i pierwszy lepszy oszust, umiejący podniecić jego wyobraźnię, zdoła go ujarzmić i zrobić z niego powolne narzędzie swych zamiarów. Pomimo to, zdaje nam się, że Fr. Mue 11 er x) posuwa się za daleko, twierdząc że Murzyn zdoła wDra-wdzie nabyć oprawy, lecz rzadko kiedy rzeczywiście się wykształcić.
Odraza Murzyna do wszelkiej obciskającej odzieży jest wielka, to też rzadko kiedy umie on odpowiedni zrobić z niej użytek, gdy się mu przez kupno lub dar w ręce dostanie; używa on jej wtedy jako ozdobę, śmieszną dla naszego oka, znającego jćj właściwe przeznaczenie. Włosy pielęgnują kobiety w niektórych okolicach, np. u ludu Nuer nad górnym Nilem, w ten sposób, że je pokrywają ciastem z popiołu, gnoju i moczu krowiego ugniecionym, przez co stają się rudawe i proste, w innych zaś stronach golą głowę, pozostawiając jedynie czubek, który perłami i piórami przyozdabiają; najczęściej jednak pozostawiają je w stanie naturalnym, nacieraj |c je tylko codziennie tłuszczem, popiołem lub osobnym gatunkiem ziemi dla ochrony od słońca. Na szyi, ramionach, nogach noszą zwykle ozdoby, najczęściej sznurki z perełek szklannych lub żelazne obrączki; takie ozdoby noszą zwykle : w uszach oraz, chociaż o wiele rzadziej, w jednej z warg. U niektórych ludów jest i tatuowanie ciała w zwyczaju lecz na sposób papuański raczej aniżeli malajski. Kształt i ułożenie takich znaków służy niekiedy za znamię rodu. Zwyczaj przypiłowy-wania zębów, aby kończaste były, lub też wybijania przednich jest wszędzie prawie u nich rozpowszechniony,, Chaty Murzynów z wbitych w ziemię drążków, poprzeplatanych szuwarem lub oblepionych ziemią albo gliną, z dachem ze słomy, szuwaru lub liści, mają kształt okrągły, nakształt ula pszczelnego. Jeżeli rodzina liczniejsza, to zwykle kilka takich chatJstoi razem ogrodzonych płotem, a w ich środku spichrz na zboże. Pewna ilość takich chat zbiorowych stanowi wieś, otoczoną zwykle wałem i płotem. Murowane domy, nawet kilkapią-trowe i to w stylu maurytańskim lub europejskim, znajdują się tylko tam, gdzie wpływy zewnętrzne ludów wyższej kultury podziałać zdołały, np. u ludu Mandingo. Większe wsie są zwykle warowne, oto-
*) Friedr. M ii 11 e r. Allg. Etnographie str. 125. (P. T.)