0146

128 Weseli kompani: Stalin i Kirów, 1932-1934

Jak można przypuszczać, Kirów odnosił się sceptycznie do kultu Stalina: 15 lipca 1933 roku napisał oficjalnie do „towarzysza Stalina” (a nie jak zwykle do „Koby”), że jego fotografie wydrukowano w Leningradzie na bardzo „cienkim papierze”, gdyż, niestety, nie udało się znaleźć niczego lepszego. Z pewnością Kirów i Sergo szydzili z próżności Stalina.⁵ Prywatnie Kirów¹ naśladował akcent Stalina przed swoimi leningradczykami.⁶

Kiedy Kirów odwiedził Stalina w Moskwie, nadal byli wesołymi kompanami, lecz Artiom zapamiętał nutę rywalizacji w ich dowcipach. Pewnego razu przy rodzinnym obiedzie wznosili szydercze toasty:

-    Zdrowie Stalina, największego przywódcy ludu pracującego wszystkich czasów. Jestem człowiekiem zajętym i pewnie zapomniałem o innych wielkich rzeczach, których również dokonałeś! - oznajmił Kirów, który często „monopolizował rozmowę, aby znaleźć się w centrum uwagi”, wyśmiewając się z kultu jego osoby. Kirów mógł się odzywać do Stalina w sposób niedopuszczalny dla Berii czy Chruszczowa.

-    Zdrowie naszego ukochanego przywódcy partii leningradzkiej i zapewne również bakijskiego proletariatu, chociaż zapewnia mnie, że nie może czytać wszystkich gazet. I czego jeszcze jesteś ukochanym przywódcą? - odparł Stalin. Nawet alkoholowe docinki, jakie wymieniali Stalin i Kirów, były przepełnione źle skrywanym gniewem i urazą, lecz mimo to nikt z rodzinnego kręgu nie zauważył, że nie są już najserdeczniejszymi przyjaciółmi. Ale te „wegetariańskie lata”, jak nazwała je Achmatowa, miały się niebawem skończyć: nadchodziły „lata mięsożerne”.⁷

Trzydziestego czerwca Adolf Hitler, nowo wybrany kanclerz Niemiec, dokonał rzezi swoich przeciwników w partii nazistowskiej podczas „nocy długich noży”. Wyczyn ten zafascynował Stalina.

-    Słyszałeś, co się stało w Niemczech? - spytał Mikojana. - Zuch z tego Hitlera! Wspaniale! To dopiero zręczne posunięcie!

Mikojan był zaskoczony, że Stalin podziwia niemieckich faszystów, choć bolszewicy wcale nie byli gorsi, jeśli chodzi o wyrzynanie się nawzajem.

1

Wśród jego rzeczy osobistych przechowywanych w muzeum w Leningradzie jest papierośnica ozdobiona portretem Stalina z bardzo długim nosem. Papierośnica otwiera się po naciśnięciu nosa.