0322

302 ,Wielka gra”: Hitler i Stalin, 1939-1941

-    Mimo to uważam, że rozmowy trzeba prowadzić - powiedział Mo-łotow.

-    No cóż, jak trzeba, to trzeba.

Rozpoczęła się licytacja o względy Stalina, lecz z udziałem tylko jednego poważnego gracza: Hitler postanowił uderzyć na Polskę 26 sierpnia i porozumienie ze Stalinem było mu bardzo potrzebne. Rozmowy z mocarstwami zachodnimi zaczęły się dopiero 12 sierpnia, ale przepaść pomiędzy tym, co Zachód mógł zaoferować, a ceną, jakiej żądał Stalin, była nieprzebyta. Tego samego dnia Rosjanie dali Niemcom do zrozumienia, że są gotowi przystąpić do negocjacji, nawet w kwestii rozczłonkowania Polski. 14 sierpnia Hitler postanowił wysłać do Moskwy swego ministra spraw zagranicznych, Joachima von Ribbentropa. 15 sierpnia niemiecki ambasador Friedrich Werner hrabia von der Schulenburg poprosił o spotkanie z Mo-łotowem, który, po gorączkowej konsultacji ze Stalinem, oznajmił, że Rosja jest gotowa. Kiedy wiadomość dotarła do Ribbentropa, pospieszył do Berghofu, aby przekazać ją Hitlerowi. 17 sierpnia Woroszyłow zaproponował Brytyjczykom i Francuzom traktat o wzajemnej pomocy wojskowej, ale dodał, że nie ma sensu kontynuować rozmów, jeśli nie uda się przekonać Polaków i Rumunów, aby wyrazili zgodę na przemarsz wojsk radzieckich w wypadku niemieckiej agresji. Ale Drax nie otrzymał jeszcze instrukcji z Londynu.

-    Dosyć tej zabawy! - oświadczył Stalin Mołotowowi. W sobotę 19 sierpnia po południu Mołotow wezwał Schulenburga i wręczył mu projekt paktu o nieagresji, który miał bardziej formalne brzmienie niż wersja niemiecka, ale nie zawierał żadnych kontrowersyjnych zapisów. Po podpisaniu traktatu handlowego, który, jak podkreślił Stalin, jest konieczny, zanim można będzie przystąpić do prawdziwych negocjacji, Niemcy czekali z niecierpliwością hazardzisty na dalszy rozwój wydarzeń. W końcu Hitler zdecydował się przeciąć gordyjski węzeł wzajemnej nieufności i ambicji, zwracając się osobiście do Stalina w telegramie datowanym 20 sierpnia: Drogi Panie Stalin. Stalin, Mołotow i Woroszyłow uzgodnili odpowiedź:

Kanclerz Rzeszy Niemieckiej A. Hitler.

Dziękuję za list. Mam nadzieję, że niemiecko-radziecki pakt o nieagresji

zapoczątkuje decydujący zwrot na lepsze w stosunkach politycznych pomiędzy naszymi krajami [...]. Rząd radziecki upoważnił mnie do powiadomienia Pana, że zgadza się na przyjazd do Moskwy p. Ribbentropa w dniu

23 sierpnia.    _T „

^r    1. Stalin

Daleko na wschodzie, w niedzielę 20 sierpnia, Gieorgij Żuków, dowódca wojsk radzieckich nad rzeką Chałchyn-goł, rozpoczął zmasowany ostrzał