0340

312 ,Wielka gra”: Hitler i Stalin, 1939-1941

Polina Mołotowa, pierwsza dama, znalazła się w niebezpieczeństwie. Była teraz ludowym komisarzem rybołówstwa, kandydatem na członka KC i panią swego imperium perfumeryjnego. Beria zaczął węszyć wokół niej, odkrywając „szkodników” i „sabotażystów” ukrytych wśród jej podwładnych. Ona sama „nieświadomie ułatwiała im działalność szpiegowską”.¹ Stalin mógł wysłać Hitlerowi kolejny antysemicki sygnał.

Dziesiątego sierpnia, kiedy Stalin i Mołotow planowali swoją dyplomatyczną woltę, Politbiuro oskarżyło Polinę. Stalin postawił wniosek o jej wykluczenie z Komitetu Centralnego. Mołotow mężnie wstrzymał się od głosu, okazując zdolność do przeciwstawienia się Stalinowi, a także zaufanie i miłość do Poliny. Dwudziestego czwartego października usunięto ją ze stanowiska ludowego komisarza, udzielono jej nagany za „lekkomyślność i brak rozwagi”, lecz oczyszczono z „oszczerczych zarzutów”. Postawiona na czele radzieckiej galanterii, odzyskała pozycję, do jakiej przywykła: jej córka Swietłana, paradująca w futrach i francuskich kreacjach, była już znana jako radziecka „księżniczka”, lecz rodzina znajdowała się pod stałym nadzorem.² Stalin nie zapomniał ani o nieposłuszeństwie Mołotowa, ani o grzechach Poliny, i wraz Berią planował jej porwanie i zamordowanie. Miała szczęście, że przeżyła.

Dwudziestego piątego października 1938 roku Beria aresztował żonę Kalinina. W kraju, gdzie żona głowy państwa przebywała w więzieniu, nikt nie mógł być bezpieczny. Nieudolny Kalinin, który nie ośmielił się sprzeciwić Stalinowi od ostrzeżenia z 1930 roku i afery z baletnicami, choć skarżył się na swój los, w rzeczywistości żył z inną kobietą, swoją arystokratyczną gospodynią, Aleksandrą Gorczakową. Jego żona, Estonka z zadartym nosem, Jekatierina Iwanowna, wyjechała z przyjaciółką, prawdopodobnie o skłonnościach lesbijskich, by zwalczać analfabetyzm na Dalekim Wschodzie. Kiedy obie wróciły, zaczęły utyskiwać na krwiożerczość Stalina. Przyjaciółka została stracona, a Kalinina trafiła na zesłanie, tak jak wcześniej żona Budionnego. Kiedy przyjaciele prosili Kalinina o pomoc, sięgał on po tę samą wymówkę, co Stalin: „Mój drogi, jestem w takiej samej sytuacji!

Na Polinie ciążyła skaza: nie tylko była Żydówką, ale jej brat Karp dorobił się majątku w Stanach Zjednoczonych. W połowie lat trzydziestych Stalin zachęcał nawet amerykańskiego ambasadora Daviesa do robienia interesów w Moskwie za pośrednictwem Karpa - rzadki przykład jego nepotyzmu.

Wymownym tego przykładem jest sprawa zatrudnionej przez Mołotowa instruktorki gimnastyki - funkcja, która rzuca zupełnie nowe światło na osobę ludowego komisarza spraw zagranicznych. Kilka miesięcy później Własik, który nie robił nic bez wiedzy Stalina, napisał do Mołotowa, aby go poinformować, że Olga Rostowcewa, wspomniana instruktorka, chwali się swoją zażyłością z rodziną: Znamy przypadki, gdy mówiła nie tylko o ćwiczeniach sportowych [...] lecz także o Waszej rodzinie i mieszkaniach.