0370

342 ,Wielka gra”: Hitler i Stalin, 1939-1941

Kozioł ofiarny, którego można było obarczyć winą za niepowodzenia w lotnictwie, został znaleziony.*

* * *

Kiedy trzej komisarze krążyli pomiędzy Kremlem a izbą tortur, Niemcy potajemnie rozmieszczali swoje wojska wzdłuż radzieckiej granicy, natomiast Stalin nie ustawał w wysiłkach, by umocnić rosyjskie wpływy na Bałkanach. Ale do marca Hitler zdołał przeciągnąć Bułgarię, Rumunię i Jugosławię do swojego obozu. Niebawem jednak, 26 marca, proniemiecki rząd w Jugosławii został obalony, prawdopodobnie z pomocą NKGB i brytyjskiej tajnej służby. Hitler nie mógł tolerować takiej wyrwy na swojej flance, toteż Niemcy podjęli przygotowania do inwazji na Jugosławię, co opóźniło

0    miesiąc operację „Barbarossa”.

Czwartego kwietnia Stalin rozpoczął negocjacje z nowym rządem jugosłowiańskim, mając nadzieję, że ta przeszkoda sprowadzi Hitlera z powrotem do stołu rokowań, a przynajmniej odwlecze inwazję do 1942 roku. Podpisując traktat z Jugosławią w momencie, gdy Wehrmacht zaczął ostrzeliwać Belgrad, oświadczył buńczucznie: „Niech przyjdą. Mamy mocne nerwy”. Ale Jugosławia okazała się kolejnym błyskawicznym sukcesem Hitlera: dziesięć dni później Belgrad skapitulował. Wypadki rozgrywały się szybciej niż rozwiewały złudzenia Stalina.

Tego samego dnia Yosuke Matsuoka, japoński minister spraw zagranicznych, przybył do Moskwy w drodze powrotnej z Berlina. Ponieważ Wehrmacht złamał opór Jugosłowian, Stalin zdał sobie sprawę, iż potrzebuje nowych argumentów do rozmów z Hitlerem. Ale wiedział również, że na wypadek niemieckiego ataku musi zapewnić sobie spokój na froncie dalekowschodnim. Zwycięstwo Żukowa nad Chałchyn-goł przekonało Japończyków, że ich przeznaczenie leży na południu, na bogatych w surowce strategiczne obszarach Imperium Brytyjskiego. 14 kwietnia 1941 roku, kiedy Matsuoka podpisał pakt o nieagresji ze Związkiem Radzieckim, Stalin

1    Mołotow zareagowali niemal euforycznym uniesieniem, jakby jednym pociągnięciem pióra zmienili kształt Europy i ocalili Rosję. Stalin zawołał, że rzadko można „spotkać dyplomatę, który mówi otwarcie to, co myśli. Talleyrand powiedział Napoleonowi, że język służy dyplomacie do tego, aby mógł ukrywać swoje myśli. My, Rosjanie i bolszewicy, jesteśmy inni...” Przynajmniej raz Stalin zerwał ze swoją zwykłą wstrzemięźliwością, natomiast Mołotow pił duszkiem szampana, dopóki obaj nie byli tak pijani jak Matsuoka.

Kaganowicz nie uratował brata, ale pochował go z honorami na cmentarzu Nowodie-wiczym niedaleko Nadii Stalin. Wannikow ocalał, lecz pozostał w więzieniu.