klsti395

424

K. MOSZYŃSKI! KULTURA LufcOWA SŁOWIAN

384. Kobieta w zapasce na ramionach. Pow. Mińsk Mazowiecki, Mazowsze. Według ryciny w zbiorach autora.

sko-mazowiecki od małopolskiego. Spotyka się jednak pospolicie i w Małopolsce północnej. Także stare góralki polskie z pod góry Baraniej do dziś dnia mają zwyczaj przywdziewać zapaski na ramiona; noszono je w ten sposób i w okolicach Jabłonkowa (na Śląsku cieszyńskim; fig. 404). Ponieważ w niektórych okolicach północno-zachodniej Europy (w Holandji, Irlandji i Francji) spotykamy płaszcze kobiece, uderzająco podobne kształtem i sposobem noszenia do mazowieckich zapasek naramiennych, więc możliwe jest, że i te ostatnie pośrednio, albo bezpośrednio, od płaszczy pochodzą. Zwłaszcza, że na niezbyt od Mazowsza oddalonej Łotwie płaszcze kobiece, przedstawiające płachtę zarzucaną na ramiona nakształt peleryny i spiętą pod brodą, były doniedawna w powszechnem użyciu; zaś w średnich wiekach były one pospolite i w Niemczech, jako strój warstw wyższych.

443. Pozornie bardzo rozległe związki odkrywać się zdają przed nami, gdy zwrócimy uwagę na prymitywny płaszcz, używany jeszcze w XIX wieku przez pastuchów chorwackich. Sporządzano go z liści trzciny w kształcie peleryny. Zupełnie podobne płaszcze spotykają się na znacznym obszarze Małopolski pod nazwą chachołów lub maty. Wyrabiają je tu jednak ze słomy. Bardzo praktyczna ta odzież bywa używana jako osłona od deszczu; często uzupełnia ją przytem stożkowata czapka z sitowia (§ 428), która zresztą spotyka się i poza zasięgiem chachołów (np. w pewnych okolicach Mazowsza).

Naogół biorąc, płaszcz podobny pomimo swej dużej praktyczności jest według dotychczasowych danych zadziwiająco mało rozpowszechniony w Europie, choć przecież nadającego się do jego wyrobu materjału (słoma lub trzcina) niemal nigdzie nie brakuje, a i sposób wyrobu jest bardzo łatwy. Był on używany tu i owdzie w Europie południowo-zachodniej i środkowej (np. w Portugalii; może — w Alpach prowansalskich; dalej — w Krainie, Chorwacji, Małopolsce); poza tem spotykał się i na Żmudzi. Żywe dla niego analogje widzimy przedewszystkiem w całej wschodniej Azji wzdłuż brzegów Pacyfiku. Poza tem — także w Indjach, a z drugiej strony Pacyfiku — w Ameryce centralnej. Podobno był, czj^r może jest, noszony także w niektórych stronach Afryki. Materjałem bywa trawa lub słoma, jak w Europie.

Wszystkie omówione dotychczas części odzieży, kryjącej tułów, należą do serji najstarszych i najpierwotniejszych. Odpowiednio do