klsti601

631

ROZDZIAŁ 20. TRANSPORT I KOMLNIKACJK

ropy i w szczególności sanie północno-wieikoruskie bardzo niewiele się różnią od używanych na Białorusi i Polesiu (fig. 513, i).

Pospolicie sanie północnych Słowian, Chorwatów, Serbów i Bułgarów — podobnie zresztą jak i wielu niesłowiańskich ludów Europy oraz Azji, nie wyłączając np. mieszkańców Indochin — składają się z następujących zasadniczych części: 1) dwu płóz, czy płozów, w-zgl. sanie, 2) dwu lub kilku par s tramo w (fig. 513, ls i 4s) oraz 3) dwu lub kilku nasadów vel gnatów (fig. 513, i n i 4n), łączących stramy a .jza ich pośrednictwem i płozy. Tylko w niektórych okolicach Słowiańszczyzny (północny wschód rdzennej Polski i przyległa cząstka Białorusi) stramy stanowią jedną całość z nasadami (fig. 513, 2).

513. Sanie. 1. Stare Sioło, pow. Stolin, Polesie, Polska (n — gięty nasad; s - strain). — 2. Sposób połączenia nasadu i płozy. Targonie-Wity, pow. Łomża, Mazowsze.— 3. Docie, w dolinie rz. Pliwy, Bośnia (Glasnik Zemaljskog Muzeja u Bośni i Hercegovini, t. 22, r 1910, str. 184, fig. 6). — 4. Babajić, pow. Valjevo, Serbja północna (n — nasad; s — stram; wg modelu w Muz. etn. w Belgradzie).

1, 2 i 4. rys. autor.

W Czechosłowacji, Polsce, u Słowian południowych i na znacznych obszarach Małorusi w nasady bywają zwykle założone kłonice (fig. 513, 4). Gdzie indziej na Małorusi a takżena Biało-i Wielkorusi ludność obchodzi się pospolicie bez nich (fig. 513, 1), jeżdżąc i wożąc ciężary na samej tylko, niczem nieograniczonej platformie, powstałej przez narzucenie czegokolwiek na nasady. Te ostatnie bywają przytem napółnocnym wschodzie Słowiańszczyzny (Wielkoruś, Białoruś, Polesie, poczę-ści Małoruś) wyrabiane z giętego drzewa (fig. 513, i n); natomiast na południowym zachodzie (pewne części Małorusi, włącznie z Białocerkiewszczyzną; niemal cała rdzenna Polska, Czechosłowacja, Chorwacja, Serbja, i Bułgarja) — z ociosanych beleczek (fig. 513, 2-4). Ostatnia konstrukcja jest mocniejsza, ale sanie, w ten sposób sporządzone, — cięższe. Zato północny wschód używa jeszcze jednej części konstrukcyjnej, nieznanej naogół, o ile wiem, na południu i zachodzie, mianowicie specjalnej beleczki, czy żerdki podłużnej, nakładanej na wierzchołki stramów ponad wiązania poprzeczne równolegle do każdej płozy (fig. 513, 1). Tak więc, mimo zasadniczej tożsamości sań na całym obszarze Słowiańszczyzny, zaznaczają się jed-