klsti647

677

ROZDZIAŁ 20. TRANSPORT I KOMUNIKA

544. Część leziwa z ławką i kozłem. Pow. Iliu-meń, Białoruś, Z. S. S. R. (Muz. etn. w Warszawie). Rys. autor.

pozwala bartnikowi ściągać leżaję z drzewa, choćby sam opuścił się już leziwem do ziemi. Mianowicie, ciągnąc za koniec sznura, do którego przymocowana jest ławka, powoduje wznoszenie się w górę części sznura b—o (fig. 543, s); skutkiem tego nadchodzi chwila, kiedy koniec tej części sznura, zaopatrzony w gruby węzeł g, znajduje się w najwyższym punkcie, t. j. przy d; tu swobodnie mija obszerną pętlę leżai (e), ale więźnie na maleńkiej (f). Przez dalsze pociąganie sznura ściąga się zawadzoną leżaję z gałęzi (fig.

543, 4). Wtedy spada ona wraz z końcem leziwa do stóp bartnika.

075. Leziwo i leżaję znali w obrębie Słowiańszczyzny,

0    ile wiadomo, tylko Słowianie północni, a i z pośród nich znaczna część oddawna wspomnianych narzędzi nie używa

1    może nie używała nigdy. Tradycja o leziwie i leżai przechowała się tu i owdzie w rdzennej Polsce, na północnej Ma-łorusi, na Biało- i Wielkorusi.

Identyczne lub zupełnie podobne przyrządy znajdowały zastosowanie u Bałtów etc. z jednej, a u Finów nadwoł-żańskich (u Czeremisów) z drugiej strony. Nawet drobne szczegóły konstrukcyjne najdokładniej powtarzają się u tych ludów. Tak np. białoruski hak, wyobrażony na fig. 544, jest niemal co do joty identyczny z hakiem czeremi-skim, reprodukowanym przez A. Hamalainena w 26 tomie Journal de la Societe Finno-ougrienne,

Wyraz leziwo jest najpospolitszą nazwą pierwszego z dwu omówionych powyżej narzędzi; był on w użyciu w rdzennej Polsce, na Białorusi, Polesiu i na Wielkorusi (białorus. lez'ivo, lezva, leź ba, Wielkorus. lezivo). Ogólną nazwą drugiego przyrządu jest leż aj a (poi. gwar. lezą jo, białorus. leź ej a, leż a ja, Wielkorus, leże ja). Ale, jak już poczęści wiemy (§ 145), leziwo zwie się też