klsti609

639

ROZDZIAŁ 20. TRANSPORT I KOMUNIKA

skich z grobów w Kerczu)^{1 2 3 4 5}. Tak więc Słowianie mogli się zapoznać z czterokołowym wozem już bardzo dawno.

zachodnich Węgier (urna z Ódenburga) oraz na ziemiach dzisiejszej Ukrainy (świadectwo Hippokratesa z V wieku przed Chrystusem i ter-rakotowe modele wózków scytyj

645. W obrębie Słowiańszczyzny dzisiejszej rozróżniamy trzy zasadnicze typy czterokołowych wozów zależnie od sposobu łączenia przodu i tyłu: 1) jed-nołącznikowy z podtypem roz-worowym, 2) dwułącznikowy i h) trójłącznikowy.

Wóz jednołącznikowy prymitywny (fig. 518, 2) panował do-

niedawna na południowo-zachodniej Białorusi i na bardzo rozległych przestrzeniach Małorusi (na Ukrainie, Wołyniu, Polesiu, Podlasiu i w Karpatach; na zachodzie miesza się z nim zresztą wóz roz-worowy). Łącznikiem jest w nim drąg, rozwidlony u jednego końca i nieruchomo wpuszczony tern rozwidleniem w tylną część wozu, zaś z przodkiem spinany zapo-mocą sworznia, to jest wielkiego gwoździa. Wóz tego typu może być bardzo łatwo „rozwierany", to znaczy wydłużany. Łącznik bowiem daje się sztukować zapomocą byle żerdzi. Poprostu odpinamy go od przodka wozu, przywiązujemy do niego ową żerdź i przedni koniec ostatniej, zawczasu odpowiednio przedziurawiony, spinamy z przodkiem. Ponieważ możność skracania lub wydłużania wozu okazała się bardzo użyteczna, więc ułatwiono to sobie na-

* Patrz naprzykład fig. 522, 1.

1

6.

518. Sposoby łączenia przodu i tyłu w czterokołowych wozach. - 1. Seneczów, pow. Dolina, Karpaty ruskie, Polska. (Odmiana prymitywnego jednołącznikowego wozu o łączniku płaskim, rozwidlającym się tuż za przednią osią, znana mi wyłącznie z niektórych okolic ruskich Karpat). —

2

   Chinocż, pow. Sarny, Polesie (Polska).—

3

   Modrycz, NE od m. Borysław, Podkarpacie ruskie, Polska (nowszy typ). —

4

   Ćanakćijevo pod m. Plovdiv, Bułgarja.—

5

   Bośnia (wg modelu w Muz. etn. w Belgradzie). — 6. Galimce, SE od m. Woło-żyn, Białoruś, Polska. {Uwaga&oiig. 518 «. Trzobh poprzeczek, wiążących łączniki, na rysunku nie uwzględniono). Rys. autor.