klszesz115

854    K. MOSZYŃSKI: KULTURA ludowa słowian

wschodniej co najmniej od jakich 1300 lat¹. W zgodzie z taką jego dawnością pozostawałby ogromny jego zasiąg: barwienie jaj poświadczone jest dla wielkich przestrzeni Europy, Azji (m. i. już w środku I tysiąclecia po Chr. dla Chin), Indonezji i północnych krańców Afryki (Egipt, Tunis); wzorzyste zdobienie jaj znamy z obszarów szczuplejszych, ale i ono jest bardzo rozpowszechnione.

Fig. 75. Kot-zabawka. Wielkorus (bliższa proweniencja nie znana). N. Sobolev, Russk. narodu, reźba po derevu, r. 1934, s. 444 fig. 321. — Przerysowała J. K.

657. Dziedziną podobnego bogactwa ornamentacyjnego jak pi-sankarstwo jest wycinankarstwo papierowe. Różni się ono jednak od poprzedniego bardzo skąpym występowaniem motywów starych, i to zarówno śród wątków geometrycznych, jak też roślinnych i innych. Do wycinanek w rodzaju tych, jakie widzimy na fig. 129—31, dość ściśle nawiązują też rozmaite papierowe „koronkowe" szlaki, podobne do ozdobnie wycinanych rąbków pościelowej i innej bielizny, które to szlaki przymocowuje się do półek, do listew wspierających obrazy świętych itp. Ta; kie rąbkowe wycinanki są u Słowian dość pospolite. Natomiast wymienione wyżej na pierwszym miejscu (jak na fig. 129—31) spotyka się, o ile mi wiadomo, tylko na dużych obszarach Polski rdzennej, w skromniejszych okazach tu i owdzie — na ogół bardzo rzadko — na zachodnim polskim pograniczu Białorusi, wreszcie — znów pospoliciej — na Małorusi² (fig. 129); poza tym zaś w Bułgarii w okolicy Warny (fig. 167). W Polsce najbujniej rozwinęły się w Łowickiem (fig. 131), nieco mniej obficie na Kurpiach (fig. 130); ale znane są lub były także w wielu innych stronach (w nowszych czasach tu, jak i na Małorusi wprowadzają je szkoły wiejskie). Oprócz Słowian mają wycinanki niektóre inne ludy

¹ Dla Polski poświadcza malowane jaja Wincenty Kadłubek (XII wiek), mówiąc o Polakach, że byli zawsze „igrający ze swymi panami jakby z malowanymi jajami" („...ludentes cum dominis sicut cum pictis ovis“).

* O małoruskich wycinankach podaje (stosunkowo dość obszerną) informację V. Sićynśkyj: Ukraińska Zahalna Encyklopedija t. 3, b. d., s. 480 — 81. Zasięgu jednak nie przedstawiono tam jasno; z ostatnich słów artykułu mogłoby się wydawać, że są w użyciu m. i. także na wschodzie, nad Dnieprem (o ile autor, mówiąc o wykorzystywaniu tam dziś w wycinankach, wykonywanych w szkołach, motywów ukraińskich wycinanek ludowych, ma na myśli wycinanki miejscowe).