klszesz219

1040 t. MOSZYŃSKI! KULTURA

nogą dokoła drugiej. Podczas wszystkich niemal ważniejszych kroków, czynionych jedną nogą, pięta drugiej podnosi się w powietrze i opuszcza na ziemię.

728. Przejdźmy teraz do czwartego przykładu. Będzie nim koło zachodnio-macedońskie zanotowane w Lazaropolu (Galicnik), jak poprzednie. Zwie się ono teśkoto, to znaczy 'ciężkie, powolne’. Istotnie z początku taniec wykonywany bywa bardzo wolno (według tradycji głoszonej przez starców, im powolniej się tańczyło, tym było piękniej). Później szybkość pląsu znacznie wzrasta (od M. M. J = 44 aż do J = 144); nie zachodzi to jednak nagle, lecz stopniowo, także ostrej granicy między częścią powolną a szybką nie ma. Wzrastanie tempa zależy od wodzireja, który daje doboszowi odpowiednie znaki, machając czerwoną chustką, trzymaną w ręce. Bywa, że po szybkim tańcu znów dla odpoczynku pląsa się wolniej. Koło jest otwarte. Tancerze znajdują się w prawej, a tancerki w lewej połowie rzędu; wszyscy trzymają się za ramiona. Z początku stoi się bardzo długo na prawej, potem na lewej, później znów na prawej nodze itd. Wreszcie wodzirej daje znak i rozpoczyna się właściwy pląs³.

M. M. J = 44—144

W pierwszym takcie ciężar ciała spoczywa na prawej nodze, a lewa, silnie zgięta, krzyżuje się z nią w powietrzu najpierw od przodu, potem zaś od tyłu. W takcie drugim — to samo, ale ciężar spoczywa na nodze lewej, a prawa z nią się krzyżuje i przy końcu taktu wykonywa krok na prawo. W trzecim takcie na „1“ lewa wyrzuca się w tył w powietrze, a później, zgięta, — szybko naprzód w powietrze; w tym samym czasie pięta prawej podnosi się i opuszcza; na „2“ następuje krok nogi lewej w prawo, przy czym prawa noga się podnosi w powietrze: na „3“ — wyrzut nogi prawej w tył i naprzód oraz podniesienie i opuszczenie pięty lewej (porówn. wyżej); wreszcie na „4" — krok nogi prawej w prawo, przy czym lewa zostaje uniesiona, itd. (od początku).

Z wolnego do szybszego tańca przechodzi się w pewnej chwili po wykonaniu ruchów, obowiązujących dla pierwszego taktu powolnego pląsu (ob. wyżej). Następny takt (pierwszy o tempie przyspieszonym) wygląda tak: na „1“ prawa noga stąpa przed lewą i bierze na siebie ciężar ciała; na „2“ ciężar ciała pada na nogę lewą, a prawa

¹ D. Janković, Meiodije, s. ló; opis tańca: L. i D. Janković 1. c. s. 135 sq.

się unosi, na „3“ — ciało tancerza jest zupełnie skręcone w stronę prawą, noga prawa, mocno zgięta w kolanie, krzyżuje się od przodu w powietrzu z lewą, zaś noga lewa wznosi się na mgnienie oka na palce i zaraz staje z powrotem na całej stopie. Na drugi takt szybszego tańca składają się ruchy następujące: na „1“ prawa noga wykonuje duży krok w prawo, na „2“ lewa czyni to samo, na *3“ prawa noga zgina się w kolanie i tak zgięta wyrzuca w tył w powietrze, a lewa wznosi się w mgnieniu oka na palce i zaraz opuszcza; na „4" prawa wykonuje znów krok na prawo, a lewa się wznosi. W trzecim takcie na „1“ noga lewa staje przed prawą i bierze na siebie ciężar ciała, na „2“ ciężar ciała przerzuca się na prawą nogę, a lewa się wznosi; na „3“ lewa noga, mocno zgięta, krzyżuje się w tyle w powietrzu z nogą prawą, która na mgnienie podnosi się na palce i zaraz opuszcza; na „4“ lewa wykonuje krok w lewo, a prawa się podnosi na palce. — Pląs bywa urozmaicany odmiennymi krokami wodzireja. Tancerz ten mianowicie od czasu do czasu odrywa się od koła i okręca się dokoła siebie albo oprócz tego puszcza się w przysiady. Okręcanie rozpoczyna się w 4. ćwiartce drugiego taktu i trwa do 4. ćwiartki trzeciego taktu. Wykonuje się zaś naprzód na prawej nodze (do 180° w prawo), a później na lewej (dalej w tym samym kierunku do 360°); nogi, mające wykonać obrót, wznoszą się błyskawicznie na palce i natychmiast opuszczają; noga wolna w czasie okręcania jest zgięta i przylega skrzyżowana do nogi wykonywu-jącej obrót: naprzód (w pierwszej połowie obrotu) lewa — do prawej od tyłu, później (w drugiej połowie obrotu) prawa — do lewej od przodu. Przysiady mogą być wykonywane bądź pojedynczo, bądź trzykroć raz za razem; po każdym z tych ostatnich tancerz „nieco się wznosi i wyprostowuje prawą nogę". Jak widać z powyższego opisu, kroki wodzireja są w tańcu te ś ko to stosunkowo dość urozmaicone.

72#. Zasiąg typowych korowodów w rodzaju bałkańskich wykracza poza Jugosławię i Bułgarię, obejmując także Rumunię oraz naszą Huculszczyznę. Niektóre huculskie korowody w zasadzie niczym nie różnią się od najbardziej skomplikowanych bułgarskich, macedońskich czy serbskich. Ogólną ich charakterystykę podaje np. S. Vin-cenz, pisząc co następuje: „Tańców huculskich jest wiele. Najpowszechniejsze jest koło, taneczny krąg, zwany huculką: kilka lub kilkanaście osób, trzymając się za ramiona, porusza się w mocnym rozmachu, przyśpieszając tempo coraz bardziej, aż do zawrotności. Czasem muzyka od razu wpada w wir, wkręca weń tancerzy, czasem stopniowo doń dochodzi. Mężczyźni urozmaicają taniec, przysiadając i tańcząc tak w przysiadach tuż przy ziemi, podskakując szczupakiem ku górze, wykrzykując, śpiewając, strzelając z pistoletów. Wewnątrz koła tańczy czasem luźnie jedna lub kilka par. Czasem, gdy

K. Moszyński: Kultura Indowa Słowian, cz. II    66