klszesz289

1176 K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁC

lodii. Natomiast na wyższych stopniach rozwoju widzimy w obrębie jednej i tej samej pieśni nie jeden tylko motyw, lecz parę ich lub nawet kilka, względnie parę albo kilka mniej lub więcej wymyślnych imitacji jednego motywu itp.

U Słowian zachodnich dokładne powtarzanie motywu, łączenie go z motywami odmiennymi oraz rozmaitego rodzaju imitowanie kombinują się w najprzeróżniejszy sposób, stwarzając nieraz wcale bogato rozwinięte i dość kunsztownie melodie¹. W związku z tym znacznie górują one pod względem zawiłości budowy nad białoruskimi, poleskimi i południowo-słowiańskimi; górują również, choć już nie w tak wielkim stopniu, nad małoruskimi i wielkoruskimi.

Dla zilustrowania względnie rozwiniętej melodii zachodnio-sło-wiańskiej zanalizujmy pieśń polską „Poszła Kasia przez gaj po wodę" (O. Kolberg, Pieśni ludu polskiego, r. 1857, s. 258 nr 31 c). Jej wykres (ob. fig. 267 i) wyraźnie zdradza jej budow^rę. Naprzód mamy tu wą-

^Nr s * 1- y 1?.*; ę > *1

Po-szła Ka — sia przez gaj po wo — dę, a Jaś jej za—ste

pu—je dro —gę, za—stę-pu—je dro-gę, nie pu-szcza nie-bo-gę,

sam na ło — wy nie pój—dzie, sam na ło—wy nie pój-dzie.

tek a; tuż za nim następuje drugi wątek /?, którego część druga cc fes d jest zmodyfikowanym obniżonym odwróceniem części pierw-szej gbgesdd; zapowiada ona zarazem zjawienie się trzeciego wątku y, będącego również zmodyfikowanym obniżonym odwróceniem elementu gbgesdd. Ten motyw powtarza się dwukrotnie, raz za razem (takty: 5. i 6.), znakomicie akcentując najważniejsze słowa pierwszego wiersza tekstu (zastępuje drogę, nie puszcza niebogę); po nim z lekkimi zmianami powtarzają się wątki a i /?. Całość daje wrażenie wcale kunsztownie zamkniętego w sobie utworu.

Nawet niektóre odwieczne pieśni obrzędowe, m. i, dźwięczące tu i owdzie śladami dawnych gam tzw. kościelnych, uległy na zachodzie Słowiańszczyzny daleko idącemu rozwojowi melodii. Dowodem choćby

nr 4

h —

gis-

fis-

Fig. 266. Schematy jak na fig. 264. — 1, 2 i 7. Pieśni z serbsko-macedońskiego pogranicza (cf. dod. nut. nr 45; V. Djordjević, Srpske narodne melodije, r. 1928, s. 3 nr 7, s. 76 nr 212 i s. 103 nr 285). — 3. Pieśń „wiosenna" z pow. Jampol na Podolu wschodnim (cf. dod. nut. nr 129; wg K. Kvitki podał listownie prof. F. Ko-łessa). — 4. Pieśń bułgarska (V. Stoin 1. c. s. 79). — 5. Pieśń morawska (hanacka) śpiewana podczas wesela (R. Lach, Vorlaufiger Bericht uber die Gesange russischer Krjegsgefangener, r. 1918, s. 34). — 6- Wielkoruska bylina (A. Masłov, Byliny, r. 1910, dod. nut. s. 2 nr 11).

stara pieśń sobótkowa, zapisana przed blisko 80 laty przez Kolberga w Sandomierskiem (Sandomierskie, r. 1865, s. 106 sq. nr 137). Melodia tej pieśni, której skala zdradza pewne powinowactwo do tzw. lidyj-

slriftl elrlnHn aio •? tirłlrn mAtirwnw Q I a -i arian -7 ninti r» ai rlłłi >7_

Wg Hostinskiego (względnie wg Janaćka) w pieśni morawskiej daje się zauważyć co do melodii: 1) przeprowadzenie zasadniczego motywu, 2) powtórzenie