klszesz298

1194 K. MOSZYŃSKI^-. KULTURA LUDOWA

kształtować w sposób następujący: słowa towarzyszące członowi a, ulegają ciągłej zmianie, posuwając treść pieśni naprzód; słowa towarzyszące a' powtarzają każdorazowo tekst do poprzedzającego członu a; słowa do fi są niezmiennym refrenem pierwszym; słowa do fi' są niezmiennym refrenem drugim. Schemat więc budowy tekstu będzie taki: A -f- Refren I + A + Refren II -j- B ~f- Refren I -f- B -f- Refren II -(-

0    -J-Refren I C -J— Refren II itd. Uwzględniając zarówno muzykę jak

1    tekst, można wyrazić architektonikę pieśni podobnej następującą

formułą:    ' ^{2 tym}’ ^{Że pr2y da!szym} Powtarza-

niu A wymienia się tu na B, dalej zaś B wymienia się na C etc. Niekiedy pieśni tu należące urozmaicają się jeszcze bardziej dzięki diafonii :

1= 152

Nr 96

Sed-na — la je    Jan    —    ka,    mil-na    mi    Ja —    Sed-na-

Van na rav-ni    dvo    —    ri,    mil-na    mi    Ja —    Van na

Za-ini —na—lo    lu    —    do,    mil-na    mi    Ja—    Za-mi-

la je Jan — ka, pus - ta rav-ni dvo — ri, pu-sta

li    go-ra    i.

ii    go - ra    i.

na-lo lu — do, pu-sta mi go-ra i. itd.

Powyższa pieśń może też służyć jako dowód, że w charakterze •efrenów bywają używane u Słowian ułomki tekstu, zawierające n. i. nawet cząstki niedokończonego wyrazu (cf. milna mi Ja- za-niast milna mi Janka).

Inny sposób urozmaicenia muzycznego schematu a-{-fi polega la różnie przeprowadzanym zdwajaniu albo potrajaniu jednego lub •bu członów, dzięki czemu otrzymuje się kombinacje w tym rodzaju: z + 2p) + (_a + 2p)...,(2a + p) + (2a + p)..„ (<* + /? -f-a) + (a+ (? +a)..., 2a + 2P) + (2a + 2lf)..., (a + 2 p + a) + (a +2 p + a)..., (a + Sp) +

*    + 3|3)..., (3ct + j3) + (3a + /3)..., a nawet (3a + 2/3) + (3a + 2fi) eto. tutaj przy powtarzaniu się każdy z członów może ulegać mniej lub

ięcej nieznacznym zmianom; zamiast więc, dajmy na to, (ct-{-2fi)-{-

*    + 2{f)... możemy usłyszeć (a -j-fi-{-fi')-\-(a -{-fi + /?')••• itp. Układy: <* + ]3, 2 a-{-2 fi oraz a-2 fi należą do najpospolitszych (ob. rzykłady): ¹

Ci—raz    bor, ba —ry, ba — ry

a' (dokończenie)

--4?~3E

afeigi:

:    bor, ba-

n-ny—je la

_£2__l

^{Nr 98}    ^    5 -J

Oj, u pe-re-peł-ky ta ho-liv-ka bo-łyt'. Tut bu—la, tut... ft (dokończenie)    jj'

£ _• aj=lf

pe-re-^pe—loć — ka;    tut    bu—la, tut...    sy—zo—kry —la—ja.

Zupełnie odmienny charakter, ale całkiem podobnie prymitywną budowę ma następująca pieśń zachodnio-polska:

Dobry przykład budowy 2a-\-2$ (względnie ct-j-a' -j-2/3) daje nam również pieśń zilustrowana na wykresie umieszczonym na fig. 266 pod nr 7^{2 3 4 5}; na tym miejscu dodam jeszcze dwie pieśni ze Słowiańszczyzny bałkańskiej, z których pierwsza przedstawia schemat a + 2j3-J-a, zaś druga — 3a + 2j3 (ściślej a a' + a -j- /I-j- fi')^{6 7}.

1

SbNU t. 39, r. 1934, V. Stoin, s. 56 nr 105 (Rodopy).

2

   Podał p. G. Cytowicz, który zapisał tę pieśń we wsi Borowe, pow. Brasław, Białoruś (śpiewano ją dawniej wiosną na huśtawkach; dziś jest używana jako kołysanka).

3

   F. Kołessa, Ukrainśka usną słovesnist', r. 1936, s. 212 nr 4.

4

   O. Kolberg, Łęczyckie, s. 117 nr 191.

5

   W pieśni tej występuje też spójnikowy element muzyczny, łączący ze sobą

6

powtórzenia członów 0, któremu to elementowi od strony tekstualuej odpowiada wtręt w postaci partykuły lele (ob. § 800).

7

Takie i tym podobno wymyślniejsze konstrukcje, należące do typu a-\-$, zdają się jednak trafiać na Bałkanach głównie na północnym zachodzie półwyspu.