Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 12 04 265902

M Łobocki. WproMHktrtie Jo metodoSogfi boJt/ń petlogoglczoych, Kruków 2fli»

ISBN: 97S-8J-7J87-163-0. V by Oficyna Wydawnicza JnipuU" 20VS>

Skala porządkowa

Skala porządkowa określa pozycję (miejsce), jaką zajmuje każdy z badanych przedmiotów lub osób, a także i zjawisk w odpowiednio uporządkowanym i uszeregowanym zbiorze, zgodnie z przyjętymi kryteriami oceny. Jest to pozycja względna i niedokładna. Nie podaje bowiem dystansu, jaki dzieli ją od innych pozycji. Obowiązującą tu logiczną zasadą szeregowania są kolejne dwa z wymienionych poprzednio postulatów doskonałego pomiaru:

-    Jeżeli a > h, to b f a.

-    Jeżeli a > b i b > c, ro a > c.

Z określonych w powyższy sposób warunków, jakie spełniać powinna skala porządkowa, wynika jednoznacznie, iż w przypadku tej skali nie jest możliwy dokładniejszy pomiar zachodzących różnic pomiędzy badanymi zjawiskami. Można jedynie stwierdzić, że zjawisko „a” jest większe od zjawiska „b", a zjawisko „b" jest mniejsze od zjawiska „a*’ itp. Zachodzi tu więc jedynie konieczność uporządkowania zjawisk w odpowiedniej kolejności według ogólnie zarysowujących się różnic między nimi. Zatem „skala porządkowa jesc jak elastyczna taśma miernicza, rozciągana równomiernie; pozycje na .skali mierzone przez liczby na raśmie uporządkowane są w jednoznaczny szereg, ale liczby te nic dostarczą wskazówek co do dystansu między poszczególnymi miejscami taśmy” (M. Jahoda i inni, 1%5, s. 276).

Przykładem pomiaru wzorowanego na skali porządkowej są badania, zwłaszcza za pomocą technik socjoinetrycznych (łącznie z techniką rangowania szeregowego), skal ocen, ankiet złożonych z pytań zamkniętych, techniki obserwacji kategoryzowanej i innych. Oparta na skali porządkowej jest chyba większość wyników badań testowych poziomu osiągnięć szkolnych, inteligencji, zdolności i osobowości. Wskazują one bowiem z większą lub mniejszą dokładnością nic tyle samą liczebność cech wspomnianych zmiennych, ile raczej na ich pozycje porządkowe w obrębie określonej populacji (por. F. N. Kerlinger, l%d, s. d25 i n.).

Skala porządkowa - poza operacjami statystycznymi stosowanymi w- wypadku skali nominalnej - dopuszcza ponadto również takie operacje, jak ustalanie wartości środkowych (median), centyl i współczynników korelacji rangowej. W praktyce badawczej do danych uzyskanych ze skal porządkowych stosuje się także takie statystyki, jak średnie arytmetyczne, odchylenia standardowe i korelacje według momentu iloczynowego Pearsona, które - zgodnie z. wymaganiami logiki - są wskazane dopiero w przypadku skali internatowej. Badacze stosując wspomniane techniki, właściwe dla wyższych poziomów skal pomiarowych, twierdzą, że niedokładności popełniane przy ich zastosowaniu „nie są f...| aż tak w-iclkie, aby się nimi przejmować” (M. Jahoda i inni, 1965, s. 277).

M Łobocki. Wprwoiktnie Jo woo'o!og.it boJaA peJogogłcioycfi, Kraków 2fli»

ISBN: 97S-8J-7J87-163-0. S> by oficyna Wydawnicza JaipuU" 20W

Skala interwałowa

Skala interwałowa lub przedziałowa stanowi bardzo wysoki poziom pomiaru w badaniach pedagogicznych. Oprócz tego, że porządkuje przedmioty lub osoby, umożliwia także ustalanie dystansu, jaki miedzy nimi zachodzi, czyli wyrównuje w ten sposób braki charakterystyczne dla skali porządkowej. Określenie wspomnianego dystansu, czyli wielkości różnicy między badanymi zjawiskami, możliwe jest w przypadku skali interwałowej dzięki temu, że operuje równymi jednostkami pomiaru (równymi interwałami). To znaczy, że mamy do czynienia z dokładnym pomiarem, „np. jeśli jedna osoba zmieniając swoje postawy przechodzi ze stopnia 5 na stopień 3 danej skali, zaś inna przechodzi ze stopnia 7 na Stopień 5, możemy stwierdzić tutaj, iż zmiany w postawach obu osób są równe' (M. Jahoda i inni, I %5, s. 277). l ak więc podstawę logicznądla tej skali stanowią również pozostałe ostatnie cztery z dziewięciu postulatów doskonałego pomiaru, określające warunki, jakie powinny być spełnione przy dodawaniu.

Dokładność skali inrerwałowej nigdy jednak nie dorównuje dokładności całkowitej. Spowodowane jest to w głównej mierze tym, że nic przysługuje jej tzw. absolutny punkt zerowy. Przyjmowanie punktu zerowego, czyli określenie początku w tego rodzaju skali, jest sprawą czystej konwencji. Wiadomo bowiem, że kompletny brak pewnych cech u ludzi, jak zdolność przyswajania sobie nowych informacji czy inteligencja, jest sprawą co najmniej dyskusyjną. Na przykład w badaniach testowych prawie każda osoba o najgorszym końcowym wyniku (zerowym) mogłaby uzyskać wynik większy od zera, gdyby tylko objęto danym testem zadania łatwiejsze. Pak długo bowiem, jak człowiek żyje, wzbogaca się zarówno o nowe doświadczenia, jak i przeżycia psychiczne. Owa umowność punktu zerowego w skali interwałowej sprawia, że pomimo posługiwania się przez nią równymi jednostkami pomiaru, niedopuszczalne jest w jej przypadku mnożenie i dzielenie. „Tak więc operując skalą interwałowy nic możemy stwierdzić, że ktoś ma postawę dwa razy bardziej życzliwą niż ktoś inny, tale jak nie możemy powiedzieć, iż przedmiot mający 20 stopni Fahrenheita jest dwa razy cieplejszy od przedmiotu, mającego 10 stopni Fahrenheita” (M. Jahoda i inni, 1%5,    277).

W przypadku wyników pomiaru, które są zbieżne z wymaganiami skali interwałowej, można posłużyć sic właściw ie wszystkimi technikami statystycznymi poza współczynnikiem zmienności. Szczególnie przydatna okazuje się średnia arytmetyczna, odchylenie standardowe i korelacje według momentu iloczynowego.

Skala ilorazowa

Skala ilorazowa stanowi najwyższy poziom pomiaru. „Pozwala nam stwierdzić sensownie, że jedna wielkość jesi tyle a tyle razy większa od innej lub o pewien procent większa niż druga” (J. P. Guilford, A. L. Comrcy, 1961, s. 31).

/2 Rozdział III. Badania ilośCiowł homiak w pedagogice