page0374

372 PLATON.

pierwsze nie kocha, ani potem, gdy zostało ukochanem, nie odpłaca miłością ¹). Z tego zaś wszystkiego wypada, że ani prawdziwej miłości bliźniego nie ma w tej teoryi, bo nigdy nie jest kochany dla siebie, lecz dla pobudek egoistycznych. Widocznem to najbardziej w Fedrosie, gdzie uroda bliźniego i rozkoszne z nim współżycie zapala miłośnika do zajmowania się filozofią, dającą życie wieczne. Bliźni bez urody, nie odgrywa żadnej roli, nikogo nie obchodzi, bo nie może być żadną pomocą w dziele odkupienia, jak Platon je rozumie. W Biesiadzie miłośnik nie szuka zbytniej piękności zmysłowej w swoim bliźnim, uwzględnia nawet jego piękność duchową ²j, ale ostatecznie ta przyjaźń, także nie zupełnie bezinteresowna, do pierwszych chwil rozwoju ograniczona; na wyższych stopniach bliźni znika filozofowi z oczu, a zatapianie się w ideach nie nakłada żadnych obowiązków jasnych względem niego. To pewna, że kochanie bliźniego w naszem rozumieniu ani pomieścić się nie da w tej teoryi, ani w niej żadnego poparcia me znajduje. Jest to fakt zasmucający, ale nie można go zataić, można co najwięcej uniewinnić.

W świecie starożytnym tylko Żydzi wierzyli, że nie można kochać bliźniego, nie kochając Boga. To też Mojżesz na dwu tych przykazaniach oparł prawodawstwo swoje ³). Powątpiewali nieraz, czy bliźnim jest także innoplemienny, ale do potomków Abrahama stosowali oba prawa w całej rozciągłości, słusznie przekonani, że tak są nierozłączne, iż nie można jednego wypełniać bez drugiego. Chrześciaństwo usunęło wszystkie wątpliwości, podnoszone przez małoduszność żydowską i rozszerzyło pojęcie bliźniego do wszystkich dzieci bożych, a wyjaśniło nadto związek przyczynowy, zachodzący między jednem prawem a drugiem. Żydzi wiedzieli, że mają kochać i Boga i bliźniego, bo taka jest wola Najwyższego; chrześciaństwo odsłoniło powód ontologiczny tej ekonomii moralnej, wypowiedziawszy przez usta św. Jana, że mamy kochać się obopólnie, »bo miłość jest z Boga i każdy, co miłuje, z Boga jest* ⁴).

’) Sieben Biicher zur Gcsch. des Platonistmis. II. p.

^J) Symp. p. 209 b.

³)    Chrystus, przypomniawszy oba prawa, o miłości Boga i bliźniego, dodaje : -Na tern dwojga przykazaniu wszystek zakon zawisł i proroki* (Matth. XXII. 40). Porów. 5 Moys VI. 5; 3 M o y s. XIX. 18.

⁴)    1 J o a n IV. 7.

http://rcin.org.pl