CCF20080116018

430 PODSTAWY KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ

i sprzątają po zakończeniu posiłku w miejscowym centrum dla bezdomnych. Staram się rozmawiać z gośćmi, którzy wykazują ochotę na konwersację o poranku, jednak nigdy nic jestem pewien, czy tematy rozmów są właściwie dobrane i odczuwam niejaką obawę, że powiem coś, co może ich (lub mnie) zawstydzić. W tym rozdziale będę się wymiennie posługiwał pojęciami ni jędzy grupowy i międzykulturowy, by w ten sposób odzwierciedlić zakres teorii i fakt, iż nic musimy podróżować do obcych krajów, by albo samemu być obcym, albo obcego spotkać.

Gudykunst przyjmuje, że przynajmniej jedna osoba uczestnicząca w spotkaniu międzykulturowym jest kimś obcym¹. W trakcie całej serii wstępnych kryzysów obcy doświadczają zarówno niepokoju, jak i niepewności - nie czują się bezpieczni i nie są pewni, jak powinni się zachować. Mimo iż obcy i członkowie grupy doświadczają pewnego niepokoju i niepewności w każdej nowej sytuacji interpersonalnej, kiedy dochodzi do spotkania ludzi należących do odrębnych kultur, obcy są wyjątkowo wyczuleni na możliwość pojawienia się różnic kulturowych. Przejawiają skłonność do przeceniania wpływu tożsamości kulturowej na zachowanie ludzi w obcym społeczeństwie, a jednocześnie zamazują różnice jednostkowe („Będąc na Filipinach, zauważyłem, że wszyscy Filipińczycy są...”).

Jako obcy w obcym kraju doświadczyłem wszystkich myśli i uczuć opisywanych przez Gudykunsta. Gdybyśmy jednak nadmiernie skoncentrowali się na własnych wątpliwościach i niepcwnościach, Gudykunst przypomni nam, że moi gospodarze z Mickclson odczuwali te same obawy i niepewność, które i mnie przypadły w udziale. Dla nich również była to nowa sytuacja - byłem wszak dopiero drugim białym gościem, który odwiedził ich szkolę w ciągu dziesięciu lat.

Gudykunst podkreśla, że jego teoria nic jest jeszcze w pełni ukształtowana. Wczesne jej wersje ujmują idee w postaci aksjomatów sformułowanych z punktu widzenia obcego. Najnowsze próby zmieniają perspektywę i opisują międzykulturowe spotkania z obcymi, tak jak ich doświadczają członkowie grupy. Pragnąc uniknąć etnocentrycznej pułapki wywołanej przekonaniem, że moje widzenia świata ukazuje go takim, jakim naprawdę jest, zilustruję teorię Gudykunsta z punktu widzenia moich gospodarzy. Pragnęli przecież nie mniej mocno niż ja zasypać przepaść kulturową za pomocą skutecznej komunikacji.

SKUTECZNA KOMUNIKACJA: REZULTAT REFLEKSYJNOŚCI

Gudykunst posługuje się terminem skutecznej komunikacji dla opisania procesu minimalizacji nieporozumień. Inni autorzy stosują rozliczne terminy dla uchwycenia lej samej idei - dokładność, wierność, zrozumienie². Według badacza skuteczna komunikacja między Polem Ouia, dyrektorem Mickelson College, a mną, niekoniecznie wymaga, byśmy się do siebie zbliżyli, ujawnili podobne postawy, a nawel mówili z dużą jasnością - choć oczywiście takie rezultaty spotkałyby się z ciepłym przyjęciem. Gudykunst uznałby naszą komunikację za skuteczną, gdybyśmy z Polem potrafili dokładnie przewidzieć i wyjaśnić sobie nawzajem nasze zachowania w taki sposób, by wpisały się w naszą dyskusję. Inaczej mówiąc, nic ma mowy o żadnych niespodziankach.

Rycina 29.1 przedstawia podstawowe elementy teorii kontroli niepokoju/nie-pcwności Gudykunsta^{3 4 5 6 7 8 9 10}.

, V * f f ' X «\

„Powierzchowne przyczyny", .

. pośredniczący

.przyczyny .

(Źródło: Gudykunsl. Toward a theoiy ol ellecllve Inlerpersonal and inlorgroup communlcalion: An anxiety/uncerlainly management /AUM] perspeclive)

]

Schemat teorii podstawowej (z pominięciem zróżnicowania kulturowego)

RYCINA 29.1

Gudykunst, W. B. (1988). Unccrtainty and anxicty. W: Y. Y. Kim, W. B. Gudykunst (red.), Thcorics in Inlercullural Communication (s. 125-128). Ncwbury Park, Calif.: Sagc.

Gudykunst, W. B. (1993). Toward a theory of cffectivc intcrpcrsonal and intergroup communication: An anxiety/uncertainty management (AUM) perspcctivc. W: R. L. Wiscman, .1. Kocstcr (red.), Inlercullu-ral Communication Competcncc (s. 7(1, przyp. 4). Ncwbury Park, Calif.: Sagc.

Rycina 29.1 pochodzi z wersji leorii Gudykunsta z 1993 roku. Ponieważ materiał ten miał się ukazać

w rozdziale książki na temat międzykulturowej kompetencji komunikacyjnej, Gudykunst zebrał „po

wierzchowne przyczyny” niepokoju i niepewności w trzy tradycyjne składniki kompetencji: czynniki mo

tywacyjne, czynniki związane z wiedzą i czynniki związane z umiejętnościami. W nowej wersji teorii

z 1995 roku czynniki te zostały zgrupowane w sześć kategorii: (1) jaźń i samoświadomość. (2) motywa

cja, (3) reakcje na obcych, (4) kategoryzacje społeczne, (5) procesy sytuacyjne oraz (6) więzi z obcymi.

Posłużyłem się ryciną z roku 1993 oraz użytymi tam kategoriami, ponieważ wersja z roku 1995 nic za

wiera schematycznej prezentacji całej teorii.