CCF20111211004

118 KULTURA POPULARNA 2010 NR I (27)

do sieci osobista pamięć niebezpiecznie sprzęga się z pamięcią zbiorową. Jak postaram się dowieść w ostatniej części tekstu, wzmożona podatność fotografii na modyfikację, choć odpowiada naszej ustawicznej potrzebie przybierania nowych póz, osłabia naszą władzę nad przyszłymi użyciami i rckon-tekstualizacjami zdjęć, zmuszając nas do przedefiniowania podstawowycfc założeń dotyczących pamięci.

Obraz siebie: przekształcanie życia

Od zarania fotografii jej wartość jako osobistego narzędzia polegała nawspir-raniu pamięci: bez zdjęć nas samych nie mielibyśmy raczej pojęcia, jak m gladaliśmy przed laty. Niektórzy teoretycy twierdzą, że osobiste zdjęcia są tożsamościami (fotografie są namijjlde teza ta pomija udział złożonych procesów poznawczych, myślowych, społecznych i kulturowych w kształtowaniu pamięci i tożsamości⁴. Zdjęcia rodziny i przyjaciół w widzialny sposób przypominają o historii, zapraszając nas, by użyć słów Rolanda Barthesa, do refleksji nad „tym-co-było” (Barthes, 1996: 130). Tym samym, osobiste fotografie determinują naszą autobiograficzną pamięć. Mówią nam raz po raz, jak] powinniśmy pamiętać siebie za młodu. Przekształcamy nasz wizerunek samych siebie tak, by pasował do uprzednio wykonanych zdjęć. Wspomnienia są nie tylko przywoływane, ale i wytwarzane z fotografii, i nigdy nie poz stają takie same, nawet jeżeli zdjęcie zdaje się przedstawiaćjńezmienny < raz_prz£szłości. Tymczasem używamy tych obrazów nie po to, aby utrwalać pamięć, lecz by na nowo oceniać naszą przeszłość, rozpatrując, co było, c; jest i co będzie. Jak to zostało opisane w rozdziale drugim, wspominanie nie jest jedynie rewizją. Nasze oczekiwania kształtują retroaktywne jroickcii-a powstałe mapy mentalnych obrazów podsycają z kolei pragnienie wpływa-nuf na zewnętrzne (fotograficzne) wizje nas samych⁵.

Teorią rolgjaką odgrywają fotografie w złożonym procesie budowania osobistej pamięci i tożsamości, zajmuje się kognitywistyka oraz kulturozna*-stwo, a w szczególności semiotyka. Psychologia kognitywna bada zajmę cą kwestię tego, jak zdjęcia mogą wpłynąć na osobiste wspomnienia⁶. Czł, wiek poprzez zdjęcia aktywnie wytwarza wizualny zapis autobiograficzn ale również poprzez zdjęcia zmienia go - wycinając byłych małżonków albo wyrzucając przygnębiające zdjęcia na których miało się jeszcze nadwagę. Badania dowodzą, że w ludziach łatwo można zaszczepić fałszywe wspomr nia przy pomocy zarówno nienaruszonych, jak i zmanipulowanych zdjęć. 1 początku lat 90. naukowcy z Ameryki i Nowej Zelandii skutecznie wpoili 1 danym ludziom wiarę w nieprawdziwe historie z ich dzieciństwa, napisa lub opowiedziane przez członków rodziny i poparte „dowodami” - sfałsz

„Moje zdjęcia to moje wspomnienia” - to fraza, która nadal pobrzmiewa w wielu antropologicznych i socjologicznych badaniach nad fotografią rodzinną. Por. Richard Chalreo (2002:141-49).

Neurobiolog Steven Rosę w The MakingofMemory (1992) twierdzi, że fotografia nie jest| trwałym obiektem, lecz materiałem wyjściowym dla nieustannie zmieniającej się i luującej autobiograficznej pamięci.

Szczegółowy przegląd badań w tej dziedzinie przedstawiają Deryn Strange i współa rzy (2005: 237-42).