CCF20111211020

134

KULTURA POPULARNA 2010 NR I (27

wanie naszej przeszłości. Osobista fotografia może stać się trwającym całe życie ćwiczeniem w odtwarzaniu dawnych pragnień i dostosowywaniu ich do nowych oczekiwań. Aparat cyfrowy, choć ciągle jest narzędziem pamięci, przedstawiany jest obecnie jako instrument do kreowania tożsamości, dając nam większą władzę nad naszymi autobiograficznymi wspomnieniami.

Tymczasem ten sam potencjał manipulacji, który pozwala ludziom kształtować ich tożsamość i pamięć, może być wykorzystany przez innych do przerobienia tego wizerunku. Konsekwencją cyfrowych technologii jest to, że osobiste zdjęcia mogą być retuszowane bez śladu ingerencji i manipulowane niezależnie od ich właściciela i jego intencji. Dowodem tego jest historia studentki niemile zaskoczonej rozesłaniem jej przerobionej fotografii do anonimowych odbiorców. Osobiste zdjęcia coraz częściej wyciąga się z pudełek by używać ich do tworzenia publicznych znaczeń. Fotografie, których całym przeznaczeniem było niegdyś osobiste archiwum, coraz częściej trafiają do j sfery publicznej, gdzie są bez wyjątku udoskonalane i retuszowane, by lepie! pasowały do współczesnych narracji. Typowe jest pojawianie się osobistych zdjęć w publicznych kontekstach, jako zeznań przeciwko przestępcom, hołdów dla poległych żołnierzy czy dowodów na nadużywanie al koholu przez polityka³⁹. Podobnie jak osoby badane przez psychologów przy pomocy sfałszowanych zdjęć, możemy stać się niezdolni do odróżnienia prawdy od fałszu: czy to pamięć wpływa na zdjęcia, czy też używamy zdjęć, by tworzyć i modyfikować wspomnienia? Epoka cyfrowa wyznacza nowe standardy dla wspomnień, przez co konieczne będzie określenie nowych, bardziej odpowiednich wartości dla słów „prawdziwy” i „zmanipulowany”.

Zdolność fotografii do wywoływania osobistych wspomnień coraz bardziej ustępuje miejsca funkcjom komunikacyjnym i związanym z doświadczeniem. Fotografie nic są tylko materialnymi pamiątkami wymagającymi szacunku i rytuału, przechowywanymi w rodzinnym archiwum czy eksponowanymi na ścianach domowej galerii. Przekształcają się one w wirtualne obiekty wymiany, w wielofunkcyjne, zakodowane artefakty. Zdjęcia niegdyś traktowane były jako nośniki wspomnień nacechowane prywatnymi kono-,    -. , ^    ^ tacjami. Dziś łatwość ich rozpowszechniania nadaje im nowe, efemeryczne

IV t- ć- - P - ^v- ' znaczenie. Fotografie robione przy pomocy telefonów jako jednorazowe wypowiedzi skierowane do kolegów z pracy, posiadają zupełnie odmienny potencjał dyskursywny, niż czarno-białe odbitki wiszące w ramce na ścianie. Dzięki możliwości masowej elektronicznej dystrybucji zdjęć możemy zaspokajać potrzebę natychmiastowej gratyfikacji i komunikacji. Systemy sieciowe stwarzają nowe konteksty dla prezentacji osobistych fotografii, a udostępnianie zdjęć staje się standardem. Cyfrowe narzędzia i sieci dają większą ^kontrolę nad publiczną prezentacją własnego wizerunku.

/}%TEfAŁl

w

D    ^!    11 cl U pUUllk-Z/ilcj |.łiCZCliLd.k.Jt| WlclillCg

h \yO ^    1    Z drugiej strony konsekwencją tej zwiększonej wszechstronności jest utra-

li    ta kontroITnad znaczeniowym kontekstem

Ł> *■^e l/t'^Ł

(yo

r

_ znaczeniowym kontekstem obrazów. Zdjęcia, które można z łatwością rozsyłać w intcrnecie, mogą zostać wykorzystane do niezamierzonych oryginalnie celów. Ponieważ jednak kontekst zdjęcia jest zawsze zmienny, każda jego nowa forma posiada własne illokucyjnc znaczenie; każda re-kontekstualizacja może zatrzeć pierwotny sens. Nawet jeśli zdjęcie powstaje z myślą o komunikacji, może stać się ono trwałym obiektem w zbiorowej pamięci, czego dowodem jest historia fotografii z Abu Ghraib. Konsekwencje

39 Jak pokazała Marita Sturken (1999), cyfrowa edycja jest częścią retoryki przekazu. Osobiste zdjęcia są plastyczne i otwarte na przyjmowanie nieskończonej liczby publicznych znaczeń, zależnie od kontekstu, w jakim się pojawiają: fotografowani mogą się pojawić jako chorzy na AIDS, ofiary wojen czy zagubione dzieci na ogłoszeniach.