CCI2013111223

56 lto/.|/i,«ł pierwszy. Obraz w powiększeniu

tein i przedmiot«■ m. sprawcą i narzędziem, ustanowioną między mężczyzną I Kobietą w obszarze wymiany symbolicznej. Ta sama asymetria wpisana w porządek społeczny dotyczy produkcji I reprodukcji kapitału symbolicznego z jego głównym instrumentem w postaci rynku matrymonialnego, na którym kobiety (taktowane są jako przedmioty lub symbole (nie mając wpływu na ich znaczenie), a ich jedyną funkcją ‘jest uczestnictwo w utrwalaniu lub powiększaniu tego posiadanego przez mężczyzn kapitału. Prawda o statusie kobiet ujawnia się szczególnie drastycznie w sytuacji skrajnej, jaką jest ryzyko wygaśnięcia linii (rodu). Rodzina nie posiadająca męskiego potomka jest zmuszona wybrać mężczyznę (awrith) dla córki, co oznacza, że to on, wbrew tradycji, zamieszka w domu żony. To Jemu przypadnie więc status „kobiety", gdyż de facto jest przedmiotem wymiany (jak mówi się w Kabylii -on staje się żoną), czego natychmiastowym skutkiem jest podanie w wątpliwość jego męskości. W Bearn, podobnie jak w Kabylii, dostrzega się pewną pobłażliwość, zjaką spotykają się wybiegi rodziny usiłującej zachować w takiej sytuacji resztki honoru, i tak już bardzo nadwątlonego. Z podobnym pobłażaniem traktuje się też samego mężczyznę-przedmiot, którego zakwestionowana męskość uszczupla dodatkowo kapitał symboliczny (honor) rodziny, która go przyjmuje.

Ekonomia wymiany symbolicznej, a dokładniej - logika konstrukcji relacji pokrewieństwa i związków małżeńskich, nadaje kobietom status zdefiniowanego z punktu widzenia interesów mężczyzn przedmiotu wymiany, przedmiotu, którego przeznaczeniem jest udział w reprodukcji męskiego kapitału symbolicznego. Ekonomia wymiany symbolicznej ustanawia więc prymat męskości manifestujący się w systemach klasyfikacyjnych i taksonomiach kulturowych. Tabu kazirodztwa, któremu Levi-Strauss przypisywał funkcję fundamentu społeczeństwa (w owym akcie fundacyjnym zawarty jest imperatyw wymiany pojmowany jako komunikacja między mężczyznami - „równymi w honorze"), jest związane z przemocą negującą podmiotowość kobiet, przedmiotów wymiany, która niejest możliwa bez redukcji statusu kobiety do statusu przedmiotu lub inaczej: symbolicznego narzędzia męskiej polityki. Z jednej strony kobieta jest znakiem pośredniczącym w nawiązywaniu relacji wymiany między mężczyznami, z drugiej zaś - jest zredukowana do statusu narzędzia produkcji i reprodukcji kapitału symbolicznego oraz społecznego. Zrywając ostatecznie z semiologiczną wizją Levi-Straussa, należałoby raczej dostrzegać w niej obieg pieniądza, co odnotowuje Anne-Marie Dardigna, twierdząc, że „z ciała kobiecego czyni się dosłowny podlegający wycenie przedmiot wymiany, który krąży między mężczyznami podobnie jak pieniądz"⁶⁷. A zatem należałoby raczej ujawnić przemoc, na której opiera się ów prawomocny obieg „legalnych" kobiet.

Interpretacja stricte semiologiczną sprowadza relacje wymiany do stosunku komunikacji, zapominając o politycznym wymiarze transakcji matrymonialnej - działaniu siły symbolicznej w kierunku jej zachowania lub wzrostu⁶⁸, natomiast interpretacja czysto „ekonomiczna" - na przykład marksistowska, myląca logikę świata produkcji symbolicznej z logiką świata produkcji ekonomicznej - ujmuje wymianę kobiet przez pryzmat wymiany towarów. Obie nie są w stanie dostrzec logiki działania ekonomii dóbr symbolicznych, to znaczy tego, że owa ekonomia jest w stanie przekształcać rozmaite „surowe materiały" (jak na przykład kobiety) w dary (nie zaś towary), które także mogą podlegać wymianie, to znaczy być znakami komunikacji, a jednocześnie narzędziami panowania⁶⁹.

⁶⁷    A.-M. Dardigna, Les Chateau d'Eros ou les infortunes du sexe des fem-mes, Maspero, Paris 1980, s. 88.

⁶⁸    O konsekwencjach zerwania z semiologiczną wizją wymiany w rozumieniu wymiany językowej, por. P. Bourdieu, Ce que parter...', s. 13-22.

⁶⁹    Materialistyczna analiza ekonomii dóbr symbolicznych pozwala na pominięcie zgubnej alternatywny między „materialnym" a „idealnym" utrwalanej przez opozycję studiów „materialistycznych" i „symbolicznych" (zawsze bardzo znaczących, jak studia M. Rosaldo, Sh. Ortner, G. Rubin, ale -moim zdaniem - częściowych: Rosaldo i Ortner zauważyły rolę opozycji symbolicznych i współudziału ofiar; Rubin - związek wymian symbolicznych ze strategiami matrymonialnymi).