damy, rycerze,�ministki3

Konstytucja nowej tożsamości

znaczny. Poza tym istniały dysproporcje pomiędzy wiekiem i wykształceniem posłów i posłanek, które najbardziej uwidoczniły się w Sejmie VIII kadencji, w latach 1980-85. Kobiety stanowiły w nim aż 23%, a więc najwięcej w całej dotychczasowej historii polskiego parlamentaryzmu. Jednak najliczniejsze wśród nich były młode kobiety, w wieku od 26 do 30 lat - było ich 60% - oraz kobiety o wykształceniu podstawowym i niepełnym średnim (30%). Dla porównania mężczyzn w tej samej grupie wiekowej było jedynie 2,2%, przeważali bowiem pięćdziesięciolatkowie (39,1%). Mężczyźni byli również znacznie lepiej wykształceni, najliczniejsza wśród nich była grupa posłów z wyższym wykształceniem (58,7% - za: Siemieńska). Tak duża obecność w Sejmie kobiet młodych i niewykształconych każe się domyślać, że mogły one pełnić jedynie funkcję ozdoby.

Powstanie nowej fali ruchu kobiecego zostało wywołane przez projekt ustawy antyaborcyjnej w 1989 roku. Po fazie bezpośredniego protestu przyszła faza refleksji nad procesem stanowienia praw i nikłym udziałem kobiet w tym procesie. Wprowadzenie prawnego zakazu aborcji nastąpiło decyzją gremium składającego się w 90% z mężczyzn oraz przy braku obsady funkcji pełnomocniczki do spraw kobiet. Okazało się, że konstytucyjny zapis o zakazie dyskryminacji ze względu na płeć jest na tyle ogólny, że w konkretnych przypadkach nie jest możliwe wyegzekwowanie go. Potrzebne są z jednej strony szczegółowe zapisy prawne, a z drugiej - mechanizmy instytucjonalne umożliwiające wprowadzenie w życie takich zapisów.

W początku lat 90. pojawił się w środowisku feministycznym koncept ustawy antydyskryminacyjnej. Zgodnie z obecną w feminizmie liberalnym ideą odnoszenia praw kobiet do realnych szans życiowych i możliwości samorealizacji, projekt ustawy nazwano „ustawą o równym statusie”. Koncept „równego statusu” jest krytyką i rozwinięciem koncep-

tu „równych praw”. Wychodząc poza ideę „równouprawnienia” uwidacznia, że niezróżnicowanie prawne kobiet i mężczyzn może być dyskryminujące oraz to, że równe prawa nie gwarantują równych szans. W sytuacji faktycznie istniejącej dyskryminacji kobiet równe prawa mogą wręcz sankcjonować istniejące nierówności poprzez przechodzenie nad nimi do porządku dziennego.

Autorkami powstałego w latach 1995-1997 projektu ustawy były prawniczki, prof. Małgorzata Fuszara i prof. Eleonora Zielińska. Projekt był konsultowany z organizacjami feministycznymi i z posłankami. W grudniu 1997 doczekał się przedstawienia w Sejmie przez Parlamentarną Grapę Kobiet. W swej ostatecznej wersji projekt precyzował pojęcie dyskryminacji na rynku pracy oraz przewidywał stworzenie mechanizmów odwoławczych w strukturze administracji państwowej przez utworzenie Ministerstwa do spraw Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn oraz pełnomocniczek do spraw kobiet na szczeblu wojewódzkim.

Rolę katalizatora w powstaniu ustawy o równym statusie kobiet i mężczyzn spełniła Światowa Konferencja Kobiet w Pekinie w 1995 roku. Polskie organizacje feministyczne przygotowały na tę konferencję raport, szczegółową inwentaryzację problemów dotyczących kobiet w Polsce. Pojęcie „równego statusu” należało do kluczowych pojęć konferencji, a przedstawiciele rządu polskiego podpisali na niej dokument końcowy, tzw. Platformę Działania, w którym Polska zobowiązywała się do podjęcia konkretnych działań na rzecz wyrównywania statusu kobiet i mężczyzn.

Równolegle do idei ustawy antydyskryminacyjnej zaznaczył się nurt nacisku na zwiększanie udziału kobiet w Sejmie i w innych politycznych strukturach decyzyjnych. Nie przypominało to jednak koncepcji „aktywizowania kobiet” z zeszłej epoki. Wyborom parlamentarnym w 1997 roku i samorządowym w 1998 roku towarzyszyły hasła „Kobiety też”,