damy, rycerze,�ministki2

Konstytucja nowej tożsamości

■Hi -;--

inne kompetencje socjalne i inne, niższe możliwości intelektualne.

W odpowiedzi Turzyma i Bujwidowa krytykują kwestionowanie idei równouprawnienia, gdyż według nich domniemana, a nie udowodniona inność kobiet nie powinna ich pozbawiać równych praw. Także macierzyństwo nie powinno być powodem ograniczania możliwości życiowych kobiet i ich praw. Niedopuszczanie kobiet do wielu zawodów jest tylko pozornie ochroną kobiety, faktycznie jest dla niej ograniczeniem możliwości wyboru. Obie autorki postulują taką przemianę struktur społecznych i takie dowartościowanie macierzyństwa, by nie wiązało się ono z ograniczeniami dla kobiety.

I w artykule Nossig, i ze strony działaczy socjalistycznych spotykał feministki zarzut, że odciągają kobiety, robotnice, od walki klasowej antagonizując je z robotnikami. Tymczasem różnice interesów pracujących kobiet i mężczyzn ujawniły się wcześniej same. Kobiety wchodzące do coraz to nowych zawodów spostrzegane były przez mężczyzn jako konkurencja, tym bardziej, że pracowały za dużo niższe wynagrodzenie. Z tych samych powodów kobiety z klasy średniej zaczęły tworzyć stowarzyszenia pełniące funkcje kobiecych związków zawodowych. Najprężniej działającym i jednym z pierwszych było Stowarzyszenie Urzędniczek Pocztowych Galicyjskich. Swe stowarzyszenie miały też nauczycielki, a w okresie międzywojennym we wszystkich znaczących branżowych związkach zawodowych istniały sekcje kobiece.

Urzędniczka pocztowa była drugim po nauczycielce zawodem dostępnym dla kobiet z warstwy średniej. Stowarzyszenie Urzędniczek powstało w maju 1905 roku, a więc trzy dekady po tym, jak pierwsza kobieta, córka zesłańca, Józefa Waszak, została dopuszczona do pracy na poczcie w Krakowie. Stowarzyszenie stawiało sobie ono za cel poprawę warunków pracy i warunków mieszkaniowych kobiet pracujących na poczcie. Przez te trzy dekady kobiety sprawdziły się w pracy, okazały się zręcznymi, pojętnymi i solidnymi pracowniczkami. Mimo to ich wynagrodzenie było znacznie niższe niż wynagrodzenie mężczyzn, wymagano od nich pracy w wymiarze znacznie większym niż osiem godzin dziennie, nawet do 12 i 14 godzin, nie miały praw do urlopów zdrowotnych i wypoczynkowych. Ponadto ich sytuacja społeczna była zła, gdyż koledzy z pracy uważali je za konkurencję, a znajomi czy nawet własna rodzina, która profitowała z pracy tych kobiet - za nieudacznice lub kobiety niemoralne (niezamężne kobiety przebywające bez żadnej opieki poza domem, w towarzystwie młodych mężczyzn...). Urzędniczki pocztowe nie miały prawa wychodzić za mąż. Jeśli decydowały się na małżeństwo, traciły pracę. Wobec presji obyczajowej Stowarzyszenie Urzędniczek postawiło sobie za cel budowę własnego domu, by kobiety pracujące na poczcie nie były narażone na szykanowanie ich jako osób niemoralnych lub starych panien. Dzięki swej energicznej prezesce, Władysławie Habicht, Stowarzyszenie zbudowało dwa domy (w Krakowie przy ul. Sołtyka 4 i ul. Syrokomli 19BJ.

Podobne stowarzyszenia kobiety zakładały także w innych zawodach. Gospodynie Wiejskie na przykład zajmowały się głównie edukacją na wsi. W taki sposób ruch kobiecy „burżuazyjny” rozumiał solidarność kobiet ponad podziałami klasowymi: jako „podnoszenie” kobiet z klasy niższej i uświadamianie im, że pracując na równi z mężczyznami powinny domagać się równej z nimi płacy i równych praw. Zarówno Kobiece Koło Oświaty Ludowej, założone w 1883 roku i prowadzone przez Kasyldę Kulikowską, jak i szkoły dla chłopek w Kruszynku, Mierosławicach i na Go-lotczyźnie czy działalność organizacji kobiecych na rzecz zmniejszenia analfabetyzmu wśród robotnic były przykła-

85