DSCN7289

XXXVIII KORNEL UJEJSKI — POETA ROMANTYCZNY

z zaleceniem spalenia — i na szczęście ocalone¹. Szczęśliwy i smutny zarazem romans zakończyła śmierć Leonii w r. 1878. Nie tylko w romantycznych poematach śmierć rozłączała kochanków! Jak w romantycznym poemacie jednakże miłość przetrwała śmierć. Trwała ona, czuła, żywa i niezmienna w listach poety, w napisie na zakupionym przezeń „na wieczność” grobowcu Leonii w Meranie, w ponownej dedykacji Tłumaczeń Szopena wysłanej „poza grób w uczuciu świętej czci i wiecznej wdzięczności”². W miarę upływu lat skrywana pod peryfrazą „Pani Jasnej” Leonia Wildowa zajmuje w życiorysie romantycznego poety coraz to wyższe miejsce, dzieje zaś miłości Jeremiego i ,Jasnej” odkrywa na nowo zeszyt (Poezji* z 1988 roku³.

Czerwony Jeremi. Praca u podstaw „wielmożnego dzierżawcy” i miłość do „Pani Jasnej” przerzucają pomost nad cezurą historyczną, jaką w życiu Kornela Ujejskiego było powstanie styczniowe. Wyprawą do Jass dał poeta dowód, jak bardzo był wyczulony na klimat polityczny Polski i Europy. Wychylony zawsze ku przyszłości, oczekujący powstańczej burzy lub wojny powszechnej przynoszącej Polsce wolność i suwerenność, Jeremi nie poprzestawał na „wieszczeniu”, lecz włączał się w nurt politycznego życia. Przynajmniej od połowy 1862 roku Galicja została organizacyjnie włączona w krąg konspiracyjnych przygotowań do zbrojnej walki narodu polskiego z rosyjskim imperium. Na czele tajnej lwowskiej Ławy stanęli

wówczas kolejno dwaj ludzie bliscy Ujejskiemu: Dobrzański i Romanowski. Gdy w wyniku „potępieńczych swarów” wznieconych przez „białych” Lawa została rozwiązana, w skład czerwonego Komitetu Bratniej Pomocy wszedł wiosną 1863 r. Ujejski. Po likwidacji także i tego ciała, jak wielu krakowskich i lwowskich czerwonych — przeszedł do opozycji, protestując przeciwko białym, demaskując ich politykę zgubną dla powstania⁴. Od kwietnia do listopada 1863 służył piórem nielegalnej •Prawdzie*, organowi czerwonej opozycji przeciw Komitetowi Galicji Wschodniej⁵. Wraz z Dobrzańskim, Pawlikowskim, historykiem Henrykiem Schmittem (również współpracownikiem (Dziennika Literackiego*) wydał (istnieją poszlaki, że był redaktorem) 9 numerów pisma-ulotki oskarżającego biały Komitet o nieposłuszeństwo względem rozkazów Rządu Narodowego i zbyt ociężałe niesienie pomocy powstaniu, atakującego „milionowych panów”, którzy skąpią ofiar na cele narodowe, protestującego przeciw odsuwaniu od działań patriotycznej inteligencji, piętnującego renegatów w służbie zaborców i wzywającego do utworzenia organizacji narodowej na wzór zaboru rosyjskiego. Kilka przynajmniej artykułów (Prawdy* nosi cechy bądź historiozofii Ujejskiego, bądź jego stylu. Jako replika „wielkiego” boju zapowiedzianego w Chorale powraca fraza o „boju ostatnim” w odniesieniu do powstania. Wezwaniu „do broni!” w pierwszym numerze pisma towarzyszy mesjanistyczna myśl Skarg Jeremiego: „Z popiołem pokuty na głowach kroczymy od wieku prawie po ciernistych drogach męczeńskiej naszej pielgrzymki, pełni otuchy, że tyle krwi przelanej przebłaga niebiosa i wyżebrze nam przebaczenie”⁶. Nie zaznaczony

” Jedenaście erotyków było drukowanych w (Lamusie* z. 1 i 3, 1908—1909. Dzięki kwerendom Z. Sudolskicgo wiemy obecnie, że zachowało się ich przeszło pięćdziesąt (Z. Su dolski, Płomień sprzed wieku, czyli o nie znanych erotykach Kornela Ujejskiego, (Poezja* 1988, nr 8, s. 77-89).

K. Ujejski, Tłumaczema Szopena, wyd. II, Przemyśl 1893.

O Leonii Wildowej pisał wcześniej S. Wąsy lewski, Beatrycze Skarg Jeremiego, (Tęcza* 1932, z. 1, s. 37-41; zob. też Z. Sudolski, Jeremi, s. 234— 248.

jjw Por. S. Kieniewicz, Przedmowa do: Galicja te powstaniu styczniowym, Wrocław 1980, s. X.

Charakterystyka i przedruk pisma w: Prasa tajna z lat 1861 -

-1864, cz. 2, Wrocław 1969, s. 161-181. ,

(Prawda* nr 1 [w:] tamże, s. 162.