DSCN7290

XL KORNEL UJEJSKI — POETA ROMANTYCZNY

cudzysłowem i wpleciony w publicystyczny nurt wywodu pojawia się cytat z Melodii biblijnych: „U nas opinia publiczna wyrabia się dopiero, albowiem synowie Lamecha do jarzma wdrożeni, od Boga wzgardzeni, do służalstwa nawykli” ¹. Emocjonalny i ekspresyjny styl Listów spod Lwowa obecny jest w publicystyce «Prawdy» choćby (dla przykładu) w takim fragmencie: „Nie o ludzi nam chodzi, ale o czyny. Gdy ujrzymy, że nie zbaczając z drogi polityki narodowej są [ludzie z białego Komitetu] szczerze czynni, pierwsi im przyklaśniemy i uznamy ich zasługi. Ale teraz jeszcze pełną krzyczmy piersią: Albo z drogi, albo naprzód! Bo zawadzacie tylko narodowi!”²

Czerwony „Jeremi” liczył się w kręgach bliskich Rządowi Narodowemu. Istniały plany, jak się wydaje nie zrealizowane, uczynienia zeń korespondenta «NiepodIegłości», organu Wydziału Prasowego tegoż Rządu³. Ujejski, być może, podzielał gorzkie zdanie Romualda Traugutta, że Galicja przyniosła powstaniu więcej szkody niż pożytku, sam jednak przykładał rękę raczej do pożytków niż do szkód.

Wobec mrówczej pracy. Upadek powstania, represje wobec jego galicyjskich uczestników i zwolenników zbiegły się w zaborze austriackim z procesem uzyskiwania swobód autonomicznych. Powołanie Sejmu Krajowego, samorządu powiatowego i gminnego, powstanie Szkolnej Rady Krajowej sprawującej pieczę nad polskim szkolnictwem pociągnęło za sobą lawinowo z jednej strony tworzenie różnego typu społecznych organizacji i stowarzyszeń, z drugiej — rozwój nowoczesnego życia politycznego, narodziny partii politycznych, ostro ścierającej się prasy, walk wyborczych i zaciekłych debat parlamentarnych. Wielu przyjaciół Ujejskiego z 'Dziennika Literackiego* wstąpiło

na arenę tego nowego życia. Zwolnieni od obowiązku tworzenia podziemnego państwa, uznali pole autonomii za wystarczający (przynajmniej tymczasowo) teren działania. Działania (dodajmy) oświatowego, kulturalnego, wychowawczego, mającego na celu stworzenie społeczeństwa narodowo świadomego i cywilizacyjnie rozwiniętego⁹®.

Ujejski przestawić się nie umiał. Pisał o nim Pawlikowski: „Obecny mrówczy ruch,' mrówcze prace organizacyjne w całym kraju, rady powiatowe, rady gospodarcze, stowarzyszenia jawne i legalne to dla niego świat niepojęty, niezrozumiały, wstrętny, pogardy godny”^{4 5 6}. Samotnie szukając miejsca dla siebie, poeta nie odchodził jednak z czynnego życia. Na placu boju budował nową redutę. Wzorcami byli dlań dwaj poeci romantyzmu francuskiego, poeci działacze, mówcy, politycy, Alfons de La-martine i Wiktor Hugo ¹⁰°. Obaj włączeni w burzliwy nurt życia porewolucyjnej i ponapoleońskiej Francji zachowali niezależność postaw realizując w życiu publicznym misję poetów — wybrańców Boga i poetów — przywódców społeczeństwa. Podobną niezależność i wysokie stanowisko kapłana i wieszcza zachować i utrzymać pragnął Ujejski. Przekonany o obowiązku wieszczego i kapłańskiego posłannictwa trwał w publicznym życiu Galicji przemienionej. Aby być obecnym, wygłaszał liczne przemówienia i organizował obchody narodowe. Aby być obecnym, uprawiał publicystykę i planował wydawanie własnego

Jest to fragment Jubala, "Prawda* nr 8 (I X 1863) [w:l tamże, s 179.

«Prawda» nr 5 (1 VIII 1863) [w:] tamie, s. 174.

Informacja w przypisie, Prasa tajna..., s. 346.

Por. H. Kozłowska-Sabatowska, Ideologia pozytywizmu galicyjskiego, Wrocław 1978; K. Poklewska, Miedzy romantyzmem a pozytywizmem.

Cyt. za: W. Sierotwiński, Kartka z dziejów przyjaźni, «Głos Narodu* 1934, dod. do nru 247.

Wzorzec Lamartine’a pojawił się już w okresie współpracy z 'Dziennikiem Literackim*; z r. 1856 pochodzi wiersz Ujejskiego Do Lamartine’a. Wzmianki o W. Hugo i lekturach jego dzieł rozsiane w przemówieniach Ujejskiego i w jego korespondencji z W. Młodnicką (W. Studencki, dz. cyt., s. 61 i passim).