DSC68

68

Wielkie stolice kościelnego świata

między Wschodem a Zachodem. Zwraca uwagę opóźnienie, z jakim prymat Rzymu staje się przedmiotem cesarskiej legislacji, tak pośpiesznie nadającej moc prawną rozmaitym decyzjom kościelnym. Pierwsza konstytucja cesarska na ten temat pochodzi z 445 r., a więc z czasów pontyfikatu Leona Wielkiego i panowania Walentyniana III, cesarza słabego i pozostającego pod wpływem charyzmatycznej osobowości papieża.

*

Cytowałam już wyżej szósty kanon soboru nicejskiego, który zakreślał niezwykle szeroko obszar władzy biskupa Aleksandrii, obejmujący poza Egiptem Libię (prowincja Libia Inferior lub inaczej Libia Marmarica) i Pen-tapolis („Pięciogród”, prowincja Libia Superior). Była to, zwłaszcza na terenie Egiptu, władza sięgająca bardzo głęboko.

Kościół w dolinie Nilu zaczął rozwijać się stosunkowo późno, pierwsze biskupstwa powstały tam dopiero w pierwszej połowie III w. Intensywny rozwój chrześcijaństwa poza Aleksandrią przypada na drugą połowę tego stulecia. Wydaje się natomiast, że nowa religia rozprzestrzenia się wówczas i szybciej, i szerzej niż w innych regionach: u progu IV w. jest ona już mocno zakorzeniona na wsi, a pod koniec IV w. pogaństwo zostało zredukowane do rozmiarów zjawiska marginesowego.

Aleksandria chrześcijańska na progu IV w. miała solidnie ugruntowaną pozycję w sferze chrześcijańskiej kultury. Klemens Aleksandryjski, Oryge-nes (przede wszystkim), Dionizy Aleksandryjski stanowili powszechnie uznane autorytety. Historycy doktryny chrześcijańskiej mówią w odniesieniu do końca III i IV w. o istnieniu całego kierunku myślenia, który w niewielkim cudzysłowie można nazwać szkołą aleksandryjską. Pamiętajmy przy tym, że Aleksandria u schyłku starożytności była jednym z miast „uniwersyteckich" (dodaję cudzysłów, gdyż uniwersytety w tej epoce nie istniały), ściągały do niej tłumy młodych ludzi, aby studiować matematykę, filozofię, medycyną, zapewne też inne materie. Ten studencki tłum, istnienie żywego ośrodka kulturalnego nadawały Aleksandrii szczególny charakter.

W połowie IV w. istniało już około siedemdziesięciu biskupstw w samym Egipcie i około trzydziestu w Libii. Były to biskupstwa małe, ich tytularni-sze, poddani presji potężniejszego kolegi z Aleksandrii, nie potrafili zachować tego stopnia autonomii, jaki jeszcze ciągle cechował Kościoły innych obszarów Wschodu. WIV w. wszyscy biskupi doliny Nilu byli już wyświęcani przez biskupa Aleksandrii, przy czym chodziło tu o jego osobisty udział w obrzędzie, nie tylko o wyrażenie zgody na wybór dokonany na szczeblu lokalnym. Wcale pospolite były przypadki, kiedy to biskup Aleksandrii wyświęcał osoby, które w ogóle nie zostały przedstawione miejscowemu klerowi i z przyszłą diecezją nie miały nic wspólnego.

W miarę upływu czasu rosła kontrola biskupa aleksandryjskiego nad tym,

0^

lonewsł®*'¹

istniał siar *

cji.wEgip*¹¹

noS£#Lii,“^B®

wami ułatwiało

ścielnym grunac.

Kościół aleksandnj Część z nich (nie wi j stanowiły cesarskie d skiemu wielkie ikaa nędzarzy, dyspom wprost wpływy wśró manipulowania tą gr w zamieszkach-w

Ponadto dyspooowa czyła 500—0)0 ludzi licji kościelnej, klon z najbardziej wojoi V w. zabrał z sobą

wzięli oni wtedy udi opierali się podpisał jeszcze opow Bogactwo skupiot

urzędników i kobiet oskarżeniach, pndj czjwcie woali nra

^0 bevoienu* ^azaczyna łapówka, nj ^EuzebiuszzC<^j

<*|