DSC74

74

Wielkie stolice kościelnego świata

dał od biskupa miasta, arianina Demofilosa, podpisania ortodoksyjnej deklaracji wiary; ten odmówił i udał się na wygnanie. 27 listopada Grzegorz z Nazjanzu objął dwa największe kościoły miasta, Hagia Sofia i Świętych Apostołów. Czynił to przy pomocy żołnierzy, gdyż tłum był mu zdecydowanie wrogi, także kler widział go niechętnie. Oficjalna ordynacja nowego biskupa następuje dopiero w maju 381 r. Jednak intrygi, w których istotną rolę odgrywa biskup Aleksandrii, Tymoteusz, nie rezygnujący z poparcia Maksi-mosa, powodują szybkie ustąpienie Grzegorza. Na jego miejsce z listy kandydatów przedstawionej przez obradujący w stolicy sobór Teodozjusz wybiera Nektariosa, człowieka starszego, senatora, eks-pretora, który z godną podziwu zręcznością doprowadza do uspokojenia wewnętrznego i po pewnych trudnościach, przy pomocy cesarza, nawiązuje poprawne stosunki z innymi Kościołami.

Sobór, podczas którego ustąpił Grzegorz z Nazjanzu, odegrał ważną rolę i w dziejach Kościoła konstantynopolitańskiego, i w procesie modelowania struktur ponadmetropolitalnych. Zwołany on został przez Teodozjusza Wielkiego, brali w nim udział wyłącznie biskupi wschodni (będę o tym soborze z 381 r. pisała jeszcze kilkakrotnie, jest on istotny dla dziejów doktryny chrześcijańskiej). Spróbowali oni dokonać przeorganizowania Kościoła Wschodu w taki sposób, aby stworzyć struktury ponadmetropolitalne o jasno zarysowanych granicach i dzięki temu wykluczyć gorszące wojny między Kościołami. Za podstawę przyjęto podział administracyjny Wschodu na pięć cywilnych diecezji: Egipt, Orient, Pont, Azję, Trację.

„Biskupi należący do innej diecezji nie powinni zajmować się cudzymi Kościołami ani powodować niepokojów w innych Kościołach; biskupi Aleksandrii zgodnie z kanonami winni zajmować się tylko sprawami Egiptu; biskupi Orientu winni zajmować się tylko Orientem, ponieważ prerogatywy przyznane Kościołowi Antiochii w kanonach nicejskich mają być zachowane; biskupi diecezji Azji winni czuwać jedynie nad tym, co dotyczy Azji; ci z Pontu — nad tym, co dotyczy Kościoła Pontu; diecezji trackiej — nad tym, co dotyczy Tracji. Biskupi nie powinni bez specjalnego zaproszenia udzielać święceń lub wykonywać czynności swego urzędu poza obszarem swego biskupstwa. W świetle tej zasady jest rzeczą jasną, że zgodnie z zaleceniami soboru nicejskiego władza synodu prowincji obejmuje sprawy prowincji. Co się tyczy Kościołów Bożych znajdujących się wśród ludów barbarzyńskich, należy nimi zarządzać zgodnie z przyjętym obyczajem istniejącym za naszych przodków.”

Ojcowie soborowi, próbując postawić tamę ingerencjom w „cudze” Kościoły, mieli na myśli przede wszystkim poczynania biskupów aleksandryjskich, ale nie tylko. Podobnych przypadków było wiele i miały one niemal zawsze fatalne skutki, wnosząc do Kościołów zamieszanie, sprzyjając tworzeniu lokalnych schizm.