DSC70

70 Wielkie stolice kościelnego świata

zwierzchnictwo Aleksandrii nad sąsiednią Libią było sprawą przesądzoną. Nie może to dziwić: leżące na zachód od Egiptu obszary od wieków były z nim silnie związane zarówno w sferze gospodarki, jak kultury. W administracyjnym systemie stworzonym przez Dioklecjana tworzyły z nim jedną diecezję, poddaną jednemu urzędnikowi noszącemu tytuł vicarius. Pozycja biskupa miasta dokładnie odpowiadała pozycji tego urzędnika.

Prawdziwym architektem potęgi biskupstwa aleksandryjskiego był Atanazy (ok. 296—373). Udało mu się zgnieść wewnętrzną opozycję w postaci me* lecjanizmu (będę o tym pisać w dalszych esejach), wyszedł też zwycięsko z walki z herezją ariańską na lokalnym gruncie. Stał więc na czele stosunkowo zjednoczonego Kościoła. Jego prestiż zewnętrzny, ukształtowany w latach walki z arianizmem, był ogromny. Dla Rzymu i całego Zachodu Atanazy stanowił symbol ortodoksji, jego słowa przyjmowano jako wiążące także wtedy, gdy wypowiadał się (do czego nie miał teoretycznie prawa) w sprawach innych Kościołów wschodnich. Na Wschodzie właśnie dlatego jego poczynania i opinie wywoływały mniej entuzjazmu, ale w kręgach przeciwników arian izm u, a zwolenników credo nicejskiego nie ośmielano się podawać jego autorytetu w wątpliwość.

W latach wygnania Atanazego ukształtował się ścisły sojusz między Aleksandrią a Rzymem, który będzie trwać aż do połowy V w. Wzmacniało go pojawienie się nowego wspólnego przeciwnika: szybko rosnącego w siłę biskupa Konstantynopola. Z aleksandryjskiej perspektywy biskup Antiochii, choć również niechętnie widziany, był o wiele mniej groźny. W czasie sprawowania biskupiej funkcji przez Teofila (385—412) wydawało się, że w tej wojnie między Aleksandrią a Konstantynopolem zwycięstwo przypadnie Aleksandrii. Na krótko jednak. Teofil przyczynił się do usunięcia Jana Chryzostoma, ale nie był w stanie wprowadzić na biskupi tron konstantynopolitański swojego kandydata. Po jego śmierci Cyryl (412—444) podjął wojnę z Konstantynopolem, odnosząc w niej pełny sukces. Jego następca, Diosko-ros (444—451), po pierwszym zwycięstwie (jeszcze raz biskup aleksandryjski potrafił zdjąć z urzędu biskupa Konstantynopola) poniósł sromotną klęskę, której sprawcą był nie tylko cesarz, ale i papież Leon Wielki. Będę miała okazję bliżej zająć się tymi wydarzeniami, opisując kontrowersje doktrynal-ne na Wschodzie.

Wrócę teraz do szóstego kanonu soboru nicejskiego. Obok Rzymu i Aleksandrii wspominał on o trzecim wielkim biskupstwie — o Antiochii. Tradycje Antiochii były równie świetne jak Rzymu: w jej najstarszych dziejach znajdujemy apostołów Piotra i Pawła, jej rola w najdawniejszym okresie dziejów Kościoła była niewątpliwie bardzo ważna. Antiochia była też od samego początku istotnym ośrodkiem kształtowania doktryny chrześcijańskiej.

Miasto tradycyjnie dominowało nad całym obszarem Syrii, Fenicji, Palestyny, północnej Mezopotamii. Było bogate i kulturalne. W IV w. Antio-

pleść**

nokiotnie ważniej nopal

Co warto podkreśl leżała w regionie.» czątku okresu betel ca państwa SttótiS osiągnęła takiej m była mentalność i antycznej cywilizacji walne.

Na obszarach

metropolie, które, i Biskupowi Antioch: a jeszcze trudniej br cheńskiego są dziej Istotnym źródła gim ćwierćwiecza P mi a zwolennikami

cejskim obozie mie-' trwająca długo, ąto antiocheńskim. Hi

skutki podziałów oparcie poza ula Atanazy i jego na a-anfrariaii.se fefoizoiiie.; y

"W Skib,

'C*