DSC65

65

Wielkie stolice kościelnego świata

Zachowanie Liberiusza przyniosło poważny uszczerbek prestiżowi biskupa Rzymu, który już nie mógł w oczach chrześcijańskiego świata reprezentować twardej linii wierności tradycyjnej wierze i obyczajom. Kiedy w Ariminium zbierze się wielki synod skupiający biskupów Galii, Afryki i Italii, Liberiusz nie wyśle nań nawet swych przedstawicieli, pozostanie całkowicie poza walką, jaką w obronie nicejskiej ortodoksji inni będą na nim toczyli.

Zmianę sytuacji przyniosą znowu wydarzenia polityczne. Po krótkim panowaniu Juliana Apostaty (361—363) imperium było podzielone między dwóch cesarzy: Walentyniana I (364—375) i Walensa (364—378), reprezentujących różne opcje teologiczne. Raz jeszcze na Wschodzie uformowała się grupa zwolenników credo nicejskiego, którzy będą potrzebowali pomocy przeciwko prześladującemu ich cesarzowi. Liberiusz mógł w tej sytuacji odzyskać przynajmniej część utraconego autorytetu.

Zasadnicza zmiana w dziejach Kościoła rzymskiego nastąpiła za pontyfikatu Damazego. Jego początki, jak już widzieliśmy, były fatalne, a i następne lata przyniosły Damazemu ciężkie próby: uwikłany w proces, oskarżany przez zwolenników Ursyna, musiał z największym wysiłkiem bronić swej pozycji. Jednak to właśnie on przyczynił się w stopniu decydującym do sformułowania w nowy sposób papieskiego prymatu i jego teologicznego uzasadnienia, wywodząc je ze słów Chrystusa skierowanych do Piotra, a zapisanych w Ewangelii Mateusza (16, 13—19):

„Gdy Jezus przyszedł w okolice Cezarei Filipowej, pytał swych uczniów: «Za kogo ludzie uważają Syna Człowieczego?» A oni odpowiedzieli: «Jedni za Jana Chrzciciela, inni za Eliasza, jeszcze inni za Jeremiasza albo za jednego z proroków.» Jezus zapytał ich: «A wy za kogo Mnie uważacie?» Odpowiedział Szymon Piotr: «Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego.» Na to Jezus mu rzekł: «Błogosławiony jesteś Szymonie, synu Jony. Albowiem nie objawiły ci tego ciało i krew, lecz Ojciec mój, który jest w niebie. Otóż i ja tobie powiadam: Ty jesteś Piotr, czyli skała [po grecku: Petros, petra — E.W.], a na tej skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze do królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie.»”

Passus ten, przedmiot szczególnego zainteresowania egzegetów od końca II w., był podstawą twierdzenia o szczególnej roli Piotra w niesieniu Dobrej Nowiny. Piotr stał się pierwszym uczniem głoszącym boskość Chrystusa, to on położy podwaliny pod naukę i jedność Kościoła. W tradycyjnej egzegezie cytowany ustęp odnoszony był do wszystkich biskupów jako do dziedziców Piotra dzięki nieprzerwanemu łańcuchowi święceń od czasów apostolskich. Nowość doktryny Damazego polegała na jasnym sformułowaniu tezy. wedle której tylko biskup Rzymu jest uprzywilejowanym dziedzicem Piotra i tylko do niego odnoszą się wprost słowa Chrystusa z Ewangelii Mateusza. W ten sposób teologiczną podstawą prymatu rzymskiego stawał się tekst Mt 16,18.

5 — Kościół w świecie...