8748915673

Jan Dylik: Osadnictwo epoki kamiennej w przełomowej dolinie Warty pod Poznaniem. J3

W części prehistorycznej podkreślić należy brak dostatecznego zróżnicowania chronologicznego i kulturowego. Wreszcie, odnośnie do materjału prehistorycznego, nie zawsze może on być wolnym od zastrzeżeń, tyczących jego lokalizacji.

Pracując nad osadnictwem przedhistorycznem Polski Zachodniej \ doszedłem do szeregu wniosków metodycznych. Prace osadnicze wymagają studjów szczegółowych i bezpośrednich obserwacyj terenowych. Zwłaszcza ta gałęź antropogeografji powinna wyjść z zakresu prac gabinetowych. Zagadnienia osadnicze wymagają nie mniej autopsji, niż problemy morfologiczne. Chodzi bowiem o poznanie w każdym wypadku stosunków topograficznych i ich topologicznego określenia. W związku z tern opracowywanie syntez obszarów większych, bez poprzedzających je przygotowań szczegółowych, w mniejszym przestrzennie zakresie, należy uznać za metodycznie fałszywe i bezcelowe. Dla opracowania jakiejś krainy np. Poznańskiego, należy ją podzielić na sze-reg jednostek krajobrazowych, z których najbardziej typowe odcinki poddaje się bezpośrednim badaniom terenowym. Pierwszą ich fazę stanowią powierzchniowe poszukiwania prehistoryczne, odbywające się na wyróżnionym w ten sposób geograficznie obszarze bez żadnych apriorycznych założeń. Po znalezieniu stanowiska przedhistorycznego i stwierdzeniu jego autochtonizmu w da-nem miejscu (niewyruszenia ich z pierwszego miejsca, w którem je człowiek przedhistoryczny zostawił) następuje moment lokalizacji na mapie w podziałce co najmniej 1 : 25.000, lub na specjalnem zdjęciu kompasowem. Dalszy etap to stwierdzenie’ warunków topograficznych, w jakich się stanowisko znajduje, gdzie w pierwszym rzędzie zasługują na uwagę stosunki geologiczne, morfologiczne i hydrologiczne. Stąd przechodzimy do rozważań topologicznych, t. j. wyjaśniających związek osad z miejscem.

Przy opracowaniu materjału prehistorycznego koniecznem jest możliwie dokładne wyróżnienie kultur. Ma to niesłychanie doniosłe znaczenie^{1 2} ze względu na różny tryb życia poszczególnych kultur i czas ich występowania, wobec możliwych zmian warunków fizycznych.

W ujęciu zagadnień geograficzno-prehistorycznych cenne usługi oddaje zestawienie stanowisk z mapą geomorfologiczną. Sama mapa geologiczna nie wystarcza. Pożyteczne jest natomiat użycie profilów morfologicznych i diagramów blokowych, unaoczniających pewne zjawiska. Owocne jest także sporządzenie zestawień statystycznych. Dopiero przy uogólnieniu wniosków, uzyskanych na drodze badań szczegółowych, powstać mogą większe syntezy. Wnioski pewne można wyciągnąć jedynie z faktów osadniczych, jakiemi są występowanie osad w jakimś terenie, stwierdzonych bezpośrednio. Natomiast rozległy materjał muzealny, czy też przez literaturę dostarczony może być użyty tylko jako uzupełnienie. Nie ma on znaczenia zasadniczego.

1

   Mapy rozmieszczenia stanowisk prehistorycznych, opracowane dla Muzeum Wlkp. w Poznaniu (w rękopisie).

2

   Por. niżej, str. 30—31.