8748915708

Jan Dylik: Osadnictwo epoki kamiennej w przełomowej dolinie Warty pod Poznaniem. 25

maximum brzozy, opadającej ku górze przekroju. Sosna, grab, dąb i wiąz mają wartości minimalne, wzrastając ku górze warstwy. Poziom ten jest odpowiednikiem klimatu subarktycznego lub preborealnego.

W następnym poziomie przypada pierwsze maximum sosny, cofnięcie się grabu i wiązu, dalsze opadanie brzozy, wreszcie wzrost dębu. W Kalmuzach ¹ poziom ten zbudowany jest z torfu, zawierającego liczne wątrobowce. Powstał on w okresie borealnym Biytta i Sernandera. Wyżej leży torf sfagnowy z wzrastającą liczbą pyłków drzew liściastych, wśród których dąb osięga swoje maximum. Sosna opada, znacząc klimat atlantycki. Torf sfagnowy zmienia barwę, przechodząc w Chorzeminie ² w warstwę z pniakami sosnowemi. W Kalmuzach³ występuje wyraźny horyzont graniczny z Eriophorum. Towarzyszy mu drugie maximum sosny i cofnięcie się drzew liściastych, z których najliczniej reprezentowany jest wiąz i dąb. Klimat jest subborealny. Najwyższą wreszcie warstwę stanowią górne torfy sfagnowe. Świadczą one o nowym wilgotnym klimacie subatlantyckim. Jest on równocześnie okresem zimnym, czego dowodzi maximum grabu i wyraźny spadek sosny.

Badania więc Paszewskiego, Thomaschewskiego, Michoń i a i Mielczarka stwierdzają analogję stosunków klimatycznych naszych z pół-nocnemi i zachodniemi. Naogół było u nas zapewne chłodniej nieco, o czem możnaby wnioskować z doniosłej roli sosny, ciągle będącej na pierwszem miejscu, mimo wahań w kierunku minimum czy maximum.⁴

Na zachodzie i w Skandynawji przeprowadzono synchonizację okresów klimatycznych z kulturami prehistorycznemi. Zestawienia takie podają między innymi⁵ Gams i Nordhagen.⁶ Powołując się na nie L. Kozłowski, wprowadza częściowo paralelizację okresów klimatycznych z prehistorycznemi w Polsce. W okresie atlantyckim zamieszkują u nas — wedle niego⁷ — repre-

¹    Thomasche wski: 1. c. str. 3 i 5.

²    Michoń i Mielczarek: 1. c. str. 11, tabl. III, i str. 18, tabl. IV.

³    Thomaschewski: 1. c. str. 3 i 5.

⁴    Nasuwa się tutaj pewne spostrzeżenie metodyczne. Na siedem, wspomnianych wyżej torfowisk, sześć leży w dolinach. Torfowiska leżą w materjale akumulacyjnym, piaszczystym, sprzyjającym tylko pewnym zbiorowiskom roślinnym. Lasy liściaste nie schodziły zapewne z gliniastej wysoczyzny, gdy tymczasem sosna zajmowała właśnie obszary piaszczyste. W związku z tern torfowiska wykazują największą ilość pyłku drzew, w bezpośredniem z niemi sąsiedztwie pozostających. Z tego założenia metodycznego wychodząc, wskazać należy, że bardziej miarodajne byłyby świadectwa torfowisk, wśród marglu położonych, gdyż obszar wysoczyzny dyluwjalnej większe powierzchnie zajmuje. Z badanych torfowisk tylko Kalmuzy leżą na obszarze wysoczyzny dyluwjalnej.

⁵    Hans Menzel: Die geologische Entwicklungsgeschichte der alteren Postglazialzeit im nórdlichen Europa und ihre Beziehung zur Prahistorie. Zeitschrift fur Ethnologie. Berlin

1914, str. 205-240.

Rutger Sernander: Postglaziale Klimaschwankungen im skandina*ischen Norden. Lipsk 1912, str. 141.

H. Gams: 1. c.

W. Frenzel: Eine Briicke zwischen Natur- und Geisteswissenschaft. Tagungsberichte d. deutschen antropologischen Gesell. 1926.

P. Woldstedt: Das Eiszeitalter. Stuttgart 1929, str. 313, tab. 13.

⁶    Gams u. Nordhagen: 1. c.

⁷    L. Kozłowski: Wczesna, starsza i środkowa epoka bronzowa w Polsce. Lwów 1928, str. 15.