8748915714

Jan Dylik: Osadnictwo epoki kamiennej w przełomowej dolinie Warty pod Poznaniem. 29

Postawione więc tutaj zagadnienie toczyć się będzie dokoła kwestji charakteru zespołów roślinnych, występujących w badanej epoce. Wysuwa się tu na czoło problem istnienia szaty stepowej czy leśnej. Są to dwa skupienia roślin odmienne, ale zarazem dwa klimaty, nawet dwa typy ogólnych warunków geograficznych.

Za istnieniem w tym czasie stepów ofwartych lub parkowych, wypowiadają się Gradmann,¹ Hellmich,² Kozłowski,³ Maas i Wahle.

Wahle⁴ umieszcza człowieka neolitycznego w krajobrazie stepu parkowego, występującego wśród ogromnych przestrzeni leśnych. Obszary gliniaste zajęte były przez lasy, natomiast otwarte, stepowe powierzchnie występowały na tle piaszczystem. Taki charakter mają spiaszczone moreny denne, terasy rzeczne i lotne piaski dolinne. O charakterze stepowym tych miejsc informuje go występowanie t. zw. flory pontyjskiej.

T. zw. flora pontyjska dała podstawę, jeszcze dalej idącej hypotezie, postawionej przez W. Ma asa.⁵ Uważa on ją za relikt dawnej roślinności stepowej. W klimacie subborealnym obszar nasz miały wedle niego pokrywać stepy. Późniejsze zmiany klimatyczne stworzyły warunki gwałtownego rozwoju lasów, które zaczęły się wdzierać na obszary stepowe. Relikty stepowe pozostały tam, dokąd las dotrzeć nie zdołał. Powołując się na zdanie Gradmann a o ciągłości osadnictwa i na własne mapy osadnictwa prehistorycznego, umieszczone w „Mannusie" i „Przeglądzie Archeologicznym", wskazuje, że człowiek przedhistoryczny z ciągłością swych osad powstrzymywał postępowanie lasu na obszarze, przez niego zajętym. Tu też zachowała się flora stepowa.

Owe hipotezy stepowe napotykają na duże trudności, dlatego przyjąć ich nie można. Samo pojmowanie roślinności kserofilnej, jako reliktu dawnego okresu stepowego, nie ma dostatecznego uzasadnienia.

Równoczesne występowanie lasu i stepu w takich warunkach, jakie podaje Wahle, wydaje się wątpliwem. Lasy miały, wedle niego,⁶ zajmować obszary żyźniejsze, jakiemi są u nas w pierwszym rzędzie gliny moreny dennej. Dla stepów pozostawały spiaszczone moreny denne i piaski dolinne. Naprawdę trudno sobie wyobrazić powstanie stepu w takich warunkach- Zazwyczaj stepy powstają na mocnych, urodzajnych glebach, na których możnaby uprawiać, największe nawet posiadające wymagania, rośliny, jeśli tylko jest dosyć wilgoci. Stepy mogą powstać tylko na glebach dobrych w suchym klimacie. Stepy są bowiem funkcją klimatu. Jeśli więc nawet istniały współcześnie step i las, to rozmieszczenie ich powinnoby być odwrotne. Zwłaszcza, jeśli się

¹ R. Gradmann: Beziehungen zwischen Pflanzengeographie und Siedlungsgeschichte. Geographische Ztschr. 1906. Tamże 1924.

^Ł M. Hellmich: Die Besiedlungen Schlesiens. Breslau 1923.

³    L. Kozłowski: Wczesna, starsza i środkowa epoka bronzu. Lwów 1928, str. 14—21.

⁴    E. Wahle: Ostdeutschland, str. 122—123 i 156 — 157.

⁵    W. Maas: Beziehungen, 1. c., str. 5-14.

⁶    E. Wahle: Ostdeutschland..., str. 122 — 123.