8748915752

Jan Dylik: Osadnictwo epoki kamiennej w przełomowej dolinie Warty pod Poznaniem. 47

nej terasie tworzą się tymczasem wydmy w związku z sucho-ciepłym klimatem, obniżeniem poziomu wód i osuszeniem piasków terasowych¹.

W drugiej fazie ancylusu² podniesienie podstawy erozyjnej powoduje wzmożoną akumulację, gromadzącą materjał na terasę dolną, która powstać mogła, dzięki rozwiniętej erozji wgłębnej, pozostającej w związku z wczesno-litorinowem obniżeniem poziomu morza (zob. tabl. I).

Sprowadzona we wczesnej litorinie do dzisiejszego poziomu zalewowego, Warta rozwija na nim działalność akumulacyjną, uwarunkowaną ostatniem już podniesieniem podstawy erozyjnej w górnej litorinie (zob. tabl. I).

Rozpoczęty w końcu litoriny, a trwający do dzisiaj okres spokoju, zaznacza się rozwiniętą nadzwyczajnie erozją boczną, która doprowadziła do całkowitego niemal zniszczenia terasy dolnej.

Rozważania, w tym rozdziale zawarte, doprowadzają do szeregu wniosków:

1° Terasa rzeczna jest formą, która powstaje dopiero przez wcięcie rzeki i przejście jej do niższego poziomu. O czasie tedy powstania terasy przesądza moment wzmożonej erozji wgłębnej, która powoduje przesunięcie rzeki niższego poziomu.

2° Różnica chronologji teras warciańskich zaznacza się w pionowym przekroju rozmieszczenia starszych i młodszych kultur prehistorycznych. Starsze kultury występują w poziomach wyższych, młodsze—w niższych. Jednakże fakt ten nie wystarcza do niezależnego prehistorycznego datowania teras.

3° Górna terasa Warty powstała przed ancylusem. Przypuszczenie tej treści nasuwa fakt występowania w tym poziomie przemysłu świderskiego, datowanego na czas przedancylusowy. Dwa zasadnicze dowody geomorfologiczne, przytoczone niżej, czynią owo przypuszczenie wysoce prawdo-podobnem. Przytaczam je: a) obecność wydm ancylusowych na terasie górnej; b) ilość i układ zmian w położeniu linji brzegowej Bałtyku.

VII. Najważniejsze wyniki pracy.

Geografja prehistoryczna stanowi końcowy rozdział paleogeografji. Celem jej jest synteza geograficzna w poszczególnych okresach przedhistorycznych. Synteza iść winna w dwóch kierunkach, a mianowicie: w kierunku rekonstrukcji krajobrazu fizycznego i w kierunku śledzenia wzajemnej zależności człowieka przedhistorycznego i ówczesnych warunków geograficznych. Ten to właśnie kierunek, który nazywam paleoantropogeograficznym, zmierza do odkrycia najciekawszych w geografji prehistorycznej i niesłychanie szerokich dla tej gałęzi geografji horyzontów. Geografja prehistoryczna w tern ujęciu nie traktuje wyłącznie o rozmieszczeniu geograficznem zjawisk prehistorycznych,

1

   I. B aj er lei n: 1. c. str. 17.

K. Bulów: 1. c. str. 126.

2

   A. Jessen: 1. c. str. 180. Zob. tabl. 1.