8748915704

Jan Dylik: Osadnictwo epoki kamiennej w przełomowej dolinie Warty pod Poznaniem. 23

Ponieważ szukałem wszędzie, bez żadnych apriorycznych założeń, przeto z pewnem prawdopodobieństwem .twierdzić mogę, iż śladów człowieka epoki kamiennej istotnie niema tam, gdzie go nie znalazłem.

IV. Ogólne warunki osadnicze w epoce kamiennej.

W badaniach osadniczych odgrywają rolę trzy zasadnicze czynniki: ziemia wraz z szatą roślinną, klimat i człowiek. Dla zrozumienia i wyjaśnienia zjawisk osadniczych musimy wniknąć w treść owych czynników, rozważyć stopień ich wzajemnego oddziaływania.

W odróżnieniu od budowy i formy terenu, które, jako ulegające zmianom powolnym, podlegają bezpośredniej naszej obserwacji, klimat, flora i człowiek muszą być przez nas rekonstruowane. Wiadomości o nich nabywamy na podstawie dokumentów pośrednich. Rekonstrukcja opiera się na ich współczesnych przejawach.

a) Klimat.

Paleoklimatologja posługuje się kilkoma metodami, które pozwalają odtworzyć warunki klimatyczne w epokach minionych. Najważniejszemi są: fito-geograficzna,¹ geologiczna² i meteorologiczna.³

Klimat okresu, objętego przez nasze badania, zarysowuje się dość wyraźnie w świetle licznych prac, które, posługując się metodami, opartemi na różnych kryterjach, dochodzą do bardzo podobnych wniosków. Co więcej, bliskie sobie okresy klimatyczne zostały wykryte dla Skandynawji, krajów nadbałtyckich i środkowej Europy.⁴ Świadczy to o tern, że wahania klimatu odbywają się na wielkich przestrzeniach.

Po ustąpieniu lodowca z kontynentu europejskiego panuje klimat arktyczny z charakterystyczną florą driasową. Przypada on na starszą część gotigla-cjału,⁵ podczas kiedy młodszej części tego okresu odpowiada klimat subark-tyczny, łagodniejszy nieco. Zjawia się wtedy sosna i brzoza biała. Subark-tyczny okres trwa do końca yoldji. Poczem rozpoczyna się długotrwała post-glacjalna epoka ciepła, rozpadająca się na szereg okresów, wyróżnionych na podstawie ilości opadów.

Okres borealny, suchy i ciepły pokrywa się z okresem ancylusowym.⁶ Zaznacza się obniżeniem poziomu wód w jeziorach i osadzaniem wapienia (Fe-

1

   Rutger Sernander: Postglaziale Klimaschwankungen im skandinawischen Norden. Leipzig 1912.

HelmatGams i Rolf Nordhagen: Postglaziale Klimaanderungen und Erdkrusten-bewegungen in Mitteleuropa. Miinchen 1923.

2

   H. Gams i Nordhagen: 1. c.

3

   W. Koppen i A. Wegener: Die Klimate der geologischen Vorzeit. Berlin. 1924.

4

   H. Gams i R. Nordhagen: 1. c. tablica.

5

   Koppen i Wegener: 1. c., str. 243—234, tabelka.

6

   Gams i Nordhagen: 1. c., tablica poza tekstem.