8748915718

Jan Dylik: Osadnictwo epoki kamiennej w przełomowej dolinie Warty pod Poznaniem. 31

młodszej fazy naszego neolitu, reprezentowanego przez kulturę ceramiki sznurowej. Nie najstarsza więc kultura zajmuje owe bezleśne „stepowe" obszary. Wprawdzie znamy na Kujawach trzy stanowiska ^{1 2} najstarszej na naszym obszarze kultury pełno-neolitycznej, jaką jest starsza ceramika wstęgowa, ale tylko jedno³ z tych stanowisk dostarczyło ceramiki. Trudno więc robić uogólnienia, na tak skąpym materjale oparte. Brak natomiast zupełny na tym obszarze współczesnej wstęgowcom kultury prafińskiej, a i bardzo nielicznie występuje kultura wielkopolska. Niesłuszny tedy wniosek wypłynął z metody, użytej przez M a a s a, który się oparł na zbyt ogólnych ma-terjałach, biorąc jednolicie, równorzędnie z innemi okresami, tak wielką epokę, jak neolit.

Nie koniec jednak na tern. Olbrzymia większość osad występuje nie na czarnoziemie, jeno na wyspach piaszczystych,⁴ gęsto wśród czarnoziemów rozsianych. Zaledwie nieliczne osady kultury ceramiki wstęgowej i megalitycznej znajdywano na mocniejszych gruntach, a i to niekoniecznie na czarnoziemie samym, lecz na marglu. Stanowisko ceramiki wstęgowej w Parchaniu leży na wyniesionej wysepce marglistej, położonej ponad poziomem czarnoziemu. Natomiast, najlicznej na Kujawach reprezentowana, kultura ceramiki sznurowej zajmuje wyspy piaszczyste. Należy także podkreślić fakt, że kultura ceramiki sznurowej posiada (w świetle inwentarzy zabytków), obok kultury prafińskiej, najwięcej łowieckiego charakteru. Obie te kultury najtrudniej posądzić

0    jakieś rolnicze tendencje.⁵ Tern samem walory owej najlepszej gleby stają się dla nich tylko potencjonalnemi wartościami.

Panowanie zatem stepów na naszym obszarze w okresie subborealnym okazuje się wątpliwe, nawet niemożliwe, a zagadnienie flory pontyjskiej należy poddać rewizji. Takie też stanowisko zajmują Gams i Nordhagen.⁶ Rozporządzają oni przecież olbrzymim materjałem faktycznym, a odrzucają hipotezę subborealnego stepu.

c) Człowiek epoki kamiennej jako czynnik osadniczy.

Richthofen,⁷ wymieniając szereg czynników, wpływających na charakter osiedla, stawia na pierszem miejscu człowieka. Suma woli i możliwości człowieka stanowi bezpośredni i ostateczny moment, przesądzający o miejscu

1    charakterze osiedla. Człowiek posiada pewne potrzeby fizyczne i określoną

1

   L. Kozłowski: Młodsza epoka kamienna, str. 162.

J. Kostrzewski: Młodsza epoka kamienna. Wiad. Archeolog, t. IX, str. 31.

2

   Kruszwica, Parchanie i Szadłowice.

3

   Parchanie.

4

   Per. także E. Wahle: Ostdeutschland... Anlagen, str. 193. Wiadomość pisemna Z. Zakrzewskiego w Mirosławicach.

5

   L. Kozłowski: Wczesna, starsza i środkowa epoka bronzu..., str. 19.

6

   Gams u. N o r h a g e n : I. c., str 298.

7

   F. Richthofen, Voriesungen iiber allgemeine Siedlungs- und Verkehrsgeographie. Berlin 1908, str. 122.