7349812219

28 Synteza dziejów Polski...

wizorycznc czy nawet efemeryczne.” ^g8 Teraźniejszość zresztą nic istnieje. Każda teraźniejszość jest właściwie dopiero co minioną teraźniejszością, a więc niedawną przeszłością. „Wszystko jest historią, powiada się, aby się z lego uśmiechać.” ^QQ

Związek historiografii z teraźniejszością polega, po pierwsze, na tym, że zawsze przeszłość jest rozumiana pr/cz określoną teraźniejszość. Historia - wedle Marca Blocha - to „wiedza o człowieku w czasie, wiedza, która wymaga bezustannego łączenia studiów nad światem umarłych z obserwacją żywych” ¹ . „Tyle jest sposobów, dyskusyjnych i dyskutowanych, badania przeszłości - zauważa F. Braudel - co postaw w obliczu teraźniejszości.” ¹⁰¹ Po drugie, każda teraźniejszość była i jest rozumiana poprzez przeszłość. „Żadne przeszłe sprawy - nawet takie jak wierzenia, które zniknęły, nic pozostawiając żadnego śladu, jak poronione formy społeczne, martwe techniki - sprawy nic mające już, zdawałoby się, żadnego wpływu na chwilę obecną, nic mogą być uważane za zbędne do jej zrozumienia” ⁰² - pisze M. Bloch. „Czyżbyśmy sądzili - stawia pytanie - że zrozumiemy ludzi, ograniczając się do śledzenia ich reakcji psychicznych na okoliczności właściwe tylko danej chwili? Doświadczenie takie okazałoby się niewystarczające nawet dla stwierdzenia, czym byli oni w danym momencie.” W ujęciu F. Br.iudcla „cala historia powinna służyć zrozumieniu teraźniejszości” ^llM. W przeszłości - jak pisze Philip Bagby - „widzi się ciągły proces przyczynowo-skutkowy wiodący do teraźniejszości” ¹ \ Można w niej także szukać „modeli i przykładów analogicznych sytuacji, choćby po to, aby wywieść z nich pewne prawdy ogólne, dające się zastosować do teraźniejszości”¹ .

Teraźniejszość natomiast skłania do spojrzenia w przyszłość. Historiografia, ujmując przeszłość poprzez teraźniejszość, ma zawsze w perspektywie, w mniejszym lub większym zakresie, czas przyszły. „Wcale nic jest rzeczą aż lak oczywistą, jakby to z pozoru mogło się wydawać, iż historia zajmuje się jedynie przeszłością - twierdzi J. Matcrnicki. - Rozliczne dziedziny myślenia historycznego (np. publicystyka historyczna, znaczne obszary historii dydaktycznej w węższym jej rozumieniu, historia p o tocz u a itp.) są w takim stopniu przesiąknięte pierwiastkami

os F. H r a u d cl: Historia i trwanie. Warszawa 1971, s. 253. oo Ibidem, s. 159.

100    M. li 1 o c Ii: Pochwala historii czyli o zawodzie historyka. Warszawa 1960. s. 72.

101    F. Hraudcl: Historia i trwanies. 152. ..Siała łączność wysiłku syntetycznego z każdym krokiem badań analitycznych jest jednym z licznych argumentów uzasadniających konieczność pisania wciąż na nowo wszelkich historiografii" - pisze S. S w i e ż a w s k i: Zagadnienie historii..., s. 832.

io’^> M. Ii l o c h: PiX’hwala historii..., s. 67.

103 Ibidem, s. 68.

ioi F. li r a u d e I: Historia i trwanie..., s. 253.

105 Ph. li a g b y: Kultura i historia. Prolegomena do/x>równawczego badania cywilizacji. Warszawa 1975. s. 77.

u* Ibidem, s. 79.