IMGP0622

192 Część druga. Powstanie pisma

/	—	-	5	|§	—		1
przepiórka	dłoń	chleb	żmija rogata	koszyk	usta	woda	sowa
w U, W	d D	t T	f F	k K	r R	n N	m M

46. Przykłady znaków hieroglificznych z wyjaśnieniami, co pierwotnie przedstawiały cą tych ostatnich, przy czym nie odnotowywano samogłosek języka mówionego, słowa były więc redukowane do rdzenia spółgłoskowego. Ihkie postępowanie przy wprowadzeniu zasady rebusu przynosi korzyści, ponieważ zwiększa wielokrotnie liczbę jednakowo brzmiących słów - homonimów. Można zatem w bardzo ekonomiczny sposób jeden znak wykorzystać do zapisania słów, które przy odnotowywaniu także samogłosek musiałyby być zapisane odmiennie: na przykład w języku polskim zbitkę spółgłosek dm dałoby się wykorzystać do zapisania tak różnych słów, jak dom, dym, duma czy dama. Ib, co ułatwia pracę pisarzowi, może jednak powodować utrudnienia dla czytelnika, ponieważ przy takim sposobie zapisu często nie można jednoznacznie rozstrzygnąć, o który z prawdopodobnych homonimów spółgłoskowych chodzi, a więc - jak prawidłowo odczytać dane słowo.

Dla ułatwienia zaczęto w piśmie hieroglificznym dość wcześnie powszechnie dodawać do wielu zapisanych w ten sposób słów ideogram (znak pojęciowy), który miał być podpowiedzią w czytaniu. Ibn tak zwany deter-minatyw lub znak określający przyporządkowywał grupę znaków właściwemu obszarowi pojęciowemu (na przykład „zwierzęta”, „kraje”, „czynności” itd.), pomagał więc w danym kontekście zidentyfikować słowo, o które chodzi. Ponieważ determinatywy z reguły umieszczano na końcu wyrazu, funk-qonowały one także jako rodzaj znaku przestankowego w piśmie, w którym nie stosowano ani odstępów między słowami, ani interpunkcji.

M 1	. o \\ js\ OL-J)$	(i=a f b lift - Si
	"ś&J	Afe-ftpr*' fnjf j/i	wbtt-J «	i mrtwftk
Synu mój.	mścicielu mój.	Men-cheper-re, obyś żył wiecznie, I	linie z miłości	i do ciebie.
ek	o	V=f^ k T	A MMM T i	ikft'
*■«		ywt m		hifintW]]
Osłaniają	ręce moje	członki twoje w ochronie	życia.	Jak słodki
o krr,-		I		M k
fimi-k			inwj	n* m
(jest) wdzięk twój		dla piersi mojej.	Umieszczam de w
u\Z	oj		aJ
Jim-J		bjfj irk	4tl	Mirt
sanktuarium	moim.	Podziwiam cię.	Ktade	moc twoją
ii# i		■ S WmmS		\ jg||
iiSj/tink	m	itbw thiBilk	i r
(i) lęk przed tobą we		wszystkich krajach, strach przed	tobą po	J granice
		P-S-TTTT | |
		ifjnwt nl pt

filarów nieba.

47. Przykład transliteracji i przekładu egipskiego tekstu hieroglificznego. Fragment z tzw. Steli poetyckiej Totmesa III z Kamaku, XVIII dynastia

Dzięki znakom pomocniczym starożytni pisarze egipscy nie mieli zapewne żadnego problemu z szybkim i pewnym rozpoznawaniem stów we własnym języku oraz uzupełnianiem w myśli rdzeni spółgłoskowych o brakujące samogłoski. Brak samogłosek w piśmie przysparzał im zatem równie niewielkie trudności jak współczesnemu Arabowi lektura, zapisanego także bez samogłosek i „bez interpunkcji”, arabskiego tekstu (por. s. 220), albo nam samym zrozumienie często skróconych ogłoszeń prasowych (np. „Ibiza 1.3 ’99 3d benz. I właśc. 82 tys. km, srebr. met. bezwyp. 2 kpi opon, st. bdb.”).

Natomiast współcześni egiptolodzy z powodu zapisu pozbawionego samogłosek najczęściej nie są w stanie ustalić, jak naprawdę w starożytnym Egipcie wymawiano poszczególne słowa. Posiłkują się oni uzupełnieniami samogłoskowymi ustalonymi metodami pośrednimi lub wstawiają samogłoski całkowicie konwencjonalnie i tym sposobem tworzą specyficzny sztuczny starożytny język egipski, który prawdopodobnie ma niewiele wspólnego

t		-4
twarz	oko	gęś	jaskółka
hr	ir	sa	wr

1	f	1	40
skara-	krzyż z	tchawica	krowie
beusz	imadłem	i serce	ucho
hpr	^cnh	nfr	sdm