IMGP0623

194 Część druga. Powstanie pisma

z tym, którym rzeczywiście mówiono niegdyś nad Nilem. I tak imię królowej znanej nam jako Nofretete czy Neferdti w rzeczywistości mogło być wymawiane jako Nafteta i w żadnym razie nie jest to przykład skrajny.

POMNIKOWE I POWSZEDNIE ZASTOSOWANIE PISMA

Stworzone w myśl tych zasad pismo hieroglificzne obok, ważnej funkcji nośnika informacji zawsze miało także wysoką wartość dekoracyjną, artystyczną i symboliczną. ^łużyto onotakcr^pismo monumentalne” umieszcza-~nena pommkaChrWlświatyniach i w grobowcach - a w^ćw miejscaclreks-"ponowanycn, okazałych, króre miały robić wrażenie i były „poświęcone wieczfluści”. Znaki rzeźbiono w kamieniu, wycinano w drewnie, jak też ma-lowamrpgdzleni na irajróżmejsTye^materialach- Ody towarzyszyływspaUte^ łym ueenum figuralnym, często wykonywano je wielobarwnie. W każdym razie hieroglificzny sposób zapisu był stosunkowo pracochłonny i zbyt nieracjonalny w użyciu do dłuższych i powszednich tekstów.

Dlatego ^równolegle już od początku rozwinęła się łatwiejsza w użyciu kursywą -jpisinp u^tkowe,.zwane hieratycznyrn(zfgreki: „pismo kapłańskie” lub „święte”), które {znajdowało zastosowanie w sferze gospodarczej, w państwowych i świątynnych jednostkach administracyjnych oraz przy zapisywaniu tekstów literackich, listów (tp. Chociaż wywodzi się ono z pisma hieróglifićźnegóiw^asobie-znaków óraz w strukturze zasadniczo się odeń nie różni, zostało na tyle skonwencjonalizowane i uproszczone, że można nim pisać o wiele bardziej płynnie i znacznie szybciej - by naświetlić różnice między nimi wystarczy odwołać się do porównania współczesnego tekstu drukowanego z pismem odręcznym. Początkowo hieratykę zapisywano w kolumnach pionowych, jednak od początku II tysiąclecia p.n.e. w wierszach poziomych, od strony prawej ku lewej - w przypadku hieroglifów kierunek zapisu wybierano dowolnie, w zależności od praktycznego i estetycznego punktu widzenia.

Do typowego zestawu przyrządów pisarskich należała specjalna paleta z zagłębieniami na rozcieńczony wodą czarny i czerwony tusz wytwarzany z sadzy bądź ochry i tak zwanej gumy arabskiej, słoiczek z koniecznym do tego płynem oraz specjalna trzcinka, rozstrzępiona na jednym końcu niczym niewielki pędzelek, zazwyczaj przechowywana w drewnianym etui. Najczęściej wykorzystywanym materiałem piśmiennym był wspomniany już papirus, od którego wywodzi się także nasze słowo „papier”. Wytwarzano go, tnąc na cienkie paseczki miękisz łodyg papirusu występującego wówczas powszechnie, szczególnie w delcie Nilu. Pasemka te układano następnie obok siebie w dwóch warstwach, jedna na drugiej, tak by w dolnej biegły poprzecznie w stosunku do górnej, a potem uzyskane arkusze rozklepywano

,p\owv0 hjjioim

		Znaki ftferoglifićzne				hiwoflMcin*	Znaki hieratyczne			nr,WT Znaki damotyem*
		i	A	A |u| W	f	(fi	&	&
r		j4E^>	r		r^-	/*■		X		/
			a-		o^>	°^o»		Hf		?
E								ji
		|	f	V	1	a	r	t;	r
i	*1	fi	PI	PI	m	AT	n	1	(V	r W
						i—•		H
							$	a	*
aoo-aoo		2700-2600	2000-2000 '•P«*	ok. 1900	600-100 r. pAl	ok 1500 r. PA*.	ok. 1900	ok. 1900 Łpill.	Ok. 200 t piLk	400-100 r. pAA

48. Rozwój znaków egipskiego pisma hieroglificznego i wywodzących się z niego znaków pi* sną hieratycznego i demotyczncgo na przestrzeni trzech tysięcy lat (2900-100 r. p.n.c.)

i sprasowywano tak długo, aż wszystkie paseczki całkowicie skleiły się ze sobą. Sporządzone w ten sposób karty suszono, następnie polerowano i sklejano, tak że powstawała z nich długa zrolowana płachta - typowy zwój papirusu ukazywany na egipskich wyobrażeniach pisarzy.

Ęsmo starożytnych Egipcjan zdołało się utrzymać dłużej niż mezopotam-skiekEny fdłużej"opierało się wpływom powstałych w sąsiedmćłfkrajach pism literowych. fN VII w. p.n.e^'wykształciła się nawerpo raz kolejny tfo-Wa, jeszcze bardziej poręczna kureywa, tak zwane pismo deltiotyczne-(z gre-ld: -pismo inrinwe”V które jako pismo użytkowe stosowane"wtekstacnad-muustracyjnych i prywatnych wyparło hieratykę, ale nie zastąpiło jej w tekstach religijnych. Nawet gdy po 525 r. p.n.e. Egipt był kolejno pod panowaniem perskim, greckim i rzymskim, rdzenni mieszkańcy kraju w dalszym ciągu używali demotyki obok aramejskiego czy też greckiego języka i pisma ad-