IMGP0631

210    Część druga. Powstanie pisma

54. Pomiary pól wykonywane przez mierniczego. Grobowiec Menny, Tfcby Zachodnie, XVIII dynastia

(...) - otworzę ci oczy na jego piękno, jest większe niż wszystkich innych zawodów i nie ma niczego innego w tym kraju, co byłoby mu równe”. Ojciec prezentuje jeden po drugim kolejne zawody i rzemiosła oraz odmalowuje swojej latorośli związane z ich wykonywaniem trud i nędzę: „Obserwowałem metalurga przy jego pracy, przy otworze pieca do wytopu. Jego palce są jak skóra krokodyla, śmierdzi bardziej niż truchło iyby. Każdy stolarz pracuje dłutem; jest zmęczony bardziej niż rolnik; drewno jest jego polem, metalowy rylec jego motyką. Potem jest obolały, ponieważ ciężko pracował, ale w nocy świeci się u niego jeszcze światło.” Po tym jak ojciec w ten sam obrzydzający sposób opisał także inne rodzaje działalności fizycznej, przeciwstawił im zalety i błogosławieństwa pracy umysłowej, bycia skrybą: „Patrz, nie ma zawodu, w którym nie trzeba słuchać poleceń, poza funkcją urzędnika; on sam jest swoim przełożonym. Jeśli umiesz pisać, umiejętność ta przyda ci się bardziej niż wszelkie zawody, jakie ci opisałem. (...) Patrz, nie ma pisarza, któremu brakowałoby jedzenia lub dóbr pałacowych. Me-schenet [bogini losu] przypisana pisarzowi jest tą, która wiedzie go na czoło administracji. Dziękuj twojemu ojcu i twojej matce, którzy kierują cię na drogę prawdziwie żyjącego.”¹³

W wielu tekstach szkolnych okresu Nowego Państwa te rady i napomnienia powtarzają się wciąż od nowa w kolejnych wersjach: „Zostań pisarzem! Tfen jest zwolniony z prac, chroniony przed wszelkim znojem; (...) jest wybawiony od trudu; nie będziesz miał wielu panów, nie będziesz podwładnym niezliczonych przełożonych.” „Pisarz jest tym, któiy kieruje pracą wszystkich ludzi. Dla niego nie istnieją daniny, ponieważ płaci je pisaniem, i nie istnieją dla niego podatki. Zapamiętaj to sobie.” „Weź sobie do serca funk-

SS. Mierzenie korcem ilości zebranego zboża. Grobowiec Menny, Tkby Zachodnie, XVIII dynastia

cję pisarza, a sam znajdziesz się ponad wszelką pracą i zostaniesz szanowanym dostojnikiem.” „Czyżbyś był jak osioł, którym trzeba kierować, ponieważ nie ma za grosz rozsądku w swoim ciele? (...) Skup się na tym, by zostać pisarzem, abyś to ty kierował całym światem.”¹⁴1 na koniec: „Człowiek zniknął, jego zwłoki rozsypały się w proch, wszyscy mu współcześni trafili do ziemi, lecz dzięki księdze pamięć o nim krąży dalej z ust do ust. Pismo jest bowiem bardziej pożyteczne niż murowany dom, (...) niż pomnik w świątyni.”¹⁵ Krótko mówiąc, (kto umiał pisać i czytać oraz piastował odpowiednie sta-nowisko, był „kimś lepszym” i za takiego się też uważał.]Jednak cytowane^-frSpŁMiiy prawdopodobnie przedstawiają dobrodziejstwa wynikające z faktu bycia pisarzem z pewną przesadą, ponieważ tylko nielicznym udało się rzeczywiście osiągnąć najwyższe pozycje w hierarchii państwowej i religijnej. Większość pisarzy musiała zadowolić się raczej przeciętnymi, podrzędnymi stanowiskami na średnim i niższym szczeblu biurokracji, na przykład funkcjami urzędniczymi administracji lub zostać skrybami pałacowymi bądź Świątynnymi.

PISARZ JAKO FUNKCJONARIUSZ PAŃSTWOWY

yĘjsarze byli jednak częścią aparatu władzy, który trzymał kraj silną ręką iwwielusytuacjach decydował o losie ludności. WOch rękacEznajtłCWało ffinapSddaarozdzielanie artykułów-ży^ościowychTTTlnyeh-dóbrgru-jBjjLzawodowym lub ludności zwolnionej .zbeźpggrednlćfto órbflulfowanfa-żywności, a więc zależnej od świątyni czy pałacu. Podlegało im również ścią-