IMGP0634

216 Część druga. Powstanie pisma

pu) na tkaninach i naczyniach, które należałoby odczytywać jako prawdziwe teksty Jogograficzne lub sylabiczne. W wypadku tego tak zwanego systemu cjuillca nie chodziło naturalnie o pospolite pismo użytkowe, lecz o pismo wyłącznie sakralne lub ozdobne. Interpretacja tych znaków jako pisma jest jednak do dzisiaj przedmiotem sporów.

( Najbardziej znane wśród licznych częściowych pism starożytnej Ameryki

_jest pismo Azteków^-? Meksyktr-z-czasów^ćff=XVf Wfelću. Zachowało się

ono naticznych r/tżbach oraz w wielu powstałych po kolonizaq'i rękopisach (tak zwanych kodeksach) i wyróżnia się wielowarstwową budową. Rzeczywiste fakty i procesy odtwarzano w formie „opowiadających obrazów” i rysunków, to znaczy w sposób niepisemny. W celu zilustrowania treści trudnych do przedstawienia posługiwano się jednak dodatkowymi symbolami pisemnymi. Na przykład stylizowane języki lub pęcherze przed ustami postaci informują o tym, że coś one mówią, ciągi czarnych odcisków stóp symbolizują pojęcie „iść” lub „droga” (il. barwna 26), a obraz płonącej świątyni oznacza zdobycie. Nazwy miejscowości i osób dodawano do przedstawień obrazowych w formie prawdziwych znaków słownych - w tym wypadku często znajdowała zastosowanie zasada rebusu (por. s. 172). W scenie walki, która przedstawia zdobycie miasta Chaico, nazwę miasta objaśniono symbolem oznaczającym „kosztowny dioryt” (chalchihuitl), podobnie nazwę miejscowości Azca-potzalco odtworzono w przybliżeniu fonetycznie za pomocą znaków określających mrówkę (azcatl) i wzgórze (potzalli).

W tym nięrozerwalnym(powiązaniu obrazu i pisma system aztecki wykazuje pewne podobieństwo doTStetyNarfnera T innych wczesnych egipskich zabytków (por. s. 178-182). Nie nadawał się on do zapisywania odrębnych i precyzyjnych językowo tekstów i zapewne nawet nie był do tego przeznaczony - stanowił raczej \podpetę^pąmięci pomagających w ich interpretowa-niu i wyjaśnianiu, m osobliwe prntoplsmo znajdowało zastóśowanieprzerie wszystkim w sferze religijnej, w astrologirrtytedzyrzrTćalendarzactforaz w utrwalaniu genealogii Twydarzeń historycznych -fednak brzynatninlerła panowania ostatniego wjadcy azteckiego, Montezumy, dzięki niemu prowadzono także jbbszęme listy trybutów, rejestryzjemtkii* j iliśiegj rachunkowej Najhardziej rozwiniętym j - wraz z poprzedzającym je systemenTOhfle^ ków - zapewne także jedynym petaymjiisrnenŁstarożytnej Ameryki.byiapi-smo Kłajów z Gwatemali i półwyspu Jpkatam^Zachowalo się ono na niezli-SóńychjmmmkaćfTEarmennycnz klasycznego okresu kultury Majów (od około 250 do 900 roku), na ceramice oraz na czterech poklasycznych rękopisach z obrazkami. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu uważano je za niemożliwe do odczytania, jednak w latach osiemdziesiątych XX wieku, dzięki cierpliwej i systematycznej pracy licznych badaczy, nastąpił przełom. Decydujące znaczenie miało zrozumienie, że w sumie około 800 gjifów Majów, pomimo ich niemal barokowej plastyczności, wcale nie należy widzieć jedynie

ideograficznie

pacal

(„tarcza")

fonetycznie

mabkina

(tytuł)

fonetycznie

pacal

jj.Giif z imieniem władcy Majów Pa cała i jego fonetyczno-ideograficzna transkrypcja

jjm prostych znaków słownych i pojęciowych, jak przez długi czas przyj-ttowano, Podobnie jak w wypadku większości wczesnych pism, chodziło rang o złożony ze znaków słownych i fonetycznych system logograficzno-syl-żsiczny, w którym zapisy ideograficzne znajdowały się obok fonetycznych. Jednak oba sposoby często wiązały się ze sobą w dość zawiły splot, jak «przypadku pokazanego na ilustracji (ił. 57) zapisu imienia władcy „Pacal”. (Odstawowymi elementami inskrypcji Majów byty kwadratowe lub pro-stókątne bloki glifów, które mogły się składać z pojedynczego ideogramu, lecz także ze znaku głównego bądź tematu i jednego lub kilku mniejszych maków dodatkowych (afiksów) służących podaniu uzupełnienia fonetycz-Kgo, elementów gramatycznych itp. Dzięki znakom dodatkowymIpismo Mi|6wiumożhwiało niemal kompletne i wierne fonetycznie oddanie języka mWonego. Ilawet jeśli do dzisiaj nie zostały jeszcze rozszyfrowane wszySt-fieglily Majów, to odczytano już znaczącą ich część; a ponieważ dość do-Uadnie tymczasem poznano strukturę tego pisma, z pewnością odcyfrowa-ie będzie teraz postępowało bardzo szybko. W każdym razie dzisiaj nie knieje już - jak jeszcze przed dwudziestu laty - „tajemnica pisma Majów”. Postępujące prace nad rozszyfrowaniem pisma pozwalają oczekiwać takie ważnych nowych informacji na temat historii kultury Majów, ponieważ •brew wcześniejszym przypuszczeniom, iakobyfświadectwa pisane dotyczy-k niemal wyłącznie kosmologii, religii i nauki o kalendarzach, okazatosić, i większość inskrypcji odnotowuje treści hiśtóryczne, takie jak narodziny, nwaraęjaałżęństwa, wstąpienie na tron i śmierć poszczególnych władców om wojny i inne ważne wydarzenia\Nie ma natomiast dotąd jakichkolwiek Mów poświadczających istnienie tekstów gospodarczych lub administra-cjjnych.

Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy może być fakt, że poznaliśmy niemi wyłącznie monumentalne, „poświęcone wieczności” inskrypcje wykute 1 kamieniu, natomiast w ogóle nie dotarliśmy do występujących niegdyś