IMGP0640

228 Część druga. Powstanie pisma

►f-	H T	1		£		t	*
’a	^b g	h	d	h	w	z	h
>-	<T> TTT	|	<T	m-		Y	<
k	$ 1	ra	|	n	z	s
M	<[		►—		k	aTa
q	r i	g	c		’u	s

60. Ugarycki alfabet klinowy

i pełniejsze stają się nasze wyobrażenia o posługiwaniu się pismem w starożytności. gdy dysponujemy trwałymi materiałami piśmienniczymi, takimi jak glina, a nie niszczejącymi łatwo, jak papirus czy skóra.

Podsumujmy: w obliczu opisywanej mnogości pism literowych i w dalszym ciągu niewyjaśnionych zależności pomiędzy nimi, można jedynie stwierdzić, że od pierwszeLoolowv~H-tv&iaclecia p.ii.e. niemal wszędzie na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego trwały intensywne próby stwo-Tzenia prostych i wydajnych •atfabetyeznych pism o małej liczbie znaków. DokóńanćT przy tym pewnycftformalnych i technicznych, a być może także metodycznych zapożyczeń z wielkich systemów pisma tych czasów - przede wszystkim z egipskiego, lecz także mezopotamskiego. Wielopostaciowość i regionalne zróżnicowanie owych wysiłków ukazują dobitnie, że w tym czasie pomysł dosłownie „wisiał w powietrzu” fe byl koniecznością ze względu na stosunki_ekonomiffmeri~kułturalne w regionie^ Jednak należy zaćhować ostrożność w odniesieniu do zbyt prostych modeli rozwoju, które były powszechnie brane pod uwagę przede wszystkim w starszych badaniach. Albowiem, jak stwierdził orientalista Wolfgang Róllig, pomimo wszystkich niejasności dziś już wiemy, „że w żadnym razie nie można założyć (...) jednej linii rozwoju od tekstów starszych do młodszych”. Zgodnie z jego słowami raczej należy „zakładać występowanie niezależnych ewolucji lokalnych, które dokonały się z jednej strony na fundamencie pisma sylabicznego, a z drugiej na zasadzie pisma alfabetycznego”.⁶

Rozdział 12. Na końcu alfabet

6L Inskrypcja aramejska zapisana pismem feniddm na steli króla Kiłamuwy z Samal, IX w. pną, Berlin, Yorderasiatisches Muscum

PISMO FENICKIEI JEGO POCHODNE

Te wielorakie zaczątki i eksperymenty doprowadziły na przełomie tysiącleci do powstania klasycznego pisma feniełdego, które przypuszczalnie wyewoluowało ze starokananejskiego. Pierwsze świadectwa tego składającego się z 22 znaków spółgłoskowych alfabetu znajdują się na wielu drobnych znaleziskach z XI w. p.n.e., a od X stulecia zaczynają się już także dłuższe inskrypcje na pomnikach kamiennych, wykonane przy zastosowaniu, od tęgi momentu stałego, sposobu zapisu od strony prawej ku lewej. Również v(ym wypadku będące z pewnością częściej w powszednim użyciu teksty zapisane atramentem na materiałach organicznych zachowały się tylko w bardzo skromnym zakresie.

Jak można wnioskować na podstawie znalezisk,(pismo, którym początko-*o posługiwano się jedynie w FerjicjLna obszarze dzisiejszego Libanu i za-dłdaniei Syrii, niebawem zdobfcło popularność w całym Lewancie i wyparło konkurencyjne systemy, o ile nie znikły one już wcześniej same. Zostało ono

Ooc r Ęim