Magazyn60001

296

KOMUNIKACJA

kolei iclamych. Warsiauja 1924.—Wojtkimcicl M.: Śródlądowe drogi wodne. Warszawa 1934. — Ten.:®: Żegluga Śródlądowa w Police. Warszawa 1929.— Teniei Droga wodna Warszawa— Bałtyk. Waniawa 1926. — Wygoni: Uwagi o Lutnictwie leomunikacyjnem. Warsiawa 1926.— Zbiór konwencyj i umów dotyczących kolei na obsiane W. M. Gdańska 1919—1929 Gdańsk 1930.

A. /W. I J. P.

D. STATYSTYKA KOMUNIKACJI.

i. Podział statystyki komunikacji. 2. Koleje. 3. Drogi i ruch kołowy. 4. Drogi wodne i śródlądowe. 5. Żegluga morska. 6. Żegluga powietrzna. 7. Rurociągi. 8. Poczta i telekomunikacja.

1. Podział statystyki komunikacji. S. k.

można podzielić na statystykę urządzeń komunikacyjnych, statystykę pracy tych urządzeń oraz statystykę obrotów komunikacyjnych. Jest to podział analogiczny do tego, jaki możnaby przeprowadzić w obrębie statystyki przemysłowej, mianowicie na statystykę zakładów, statystykę zatrudnienia i statystykę produkcji. Podział powyższy będziemy konsekwentnie stosowali do wszystkich gałęzi s. k., dostosowanych ze swej strony do technicznej klasyfikacji komunikacji. Nie należą w gruncie rzeczy do dziedziny s. k. zestawienia wyników finansowych przedsiębiorstw komunikacyjnych oraz taryf przewozowych, jakkolwiek bywają ogłaszane łącznie z danemi właściwej s. k. Z punktu widzenia całego gospodarstwa społecznego najważniejszym działem s. k. jest zapewne statystyka obrotów komunikacyjnych, w szczególności zaś przewozu towarów. Jakkolwiek bowiem rozmiary przedsiębiorstw komunikacyjnych, mianowicie kolejowych, bywają olbrzymie, to udział ich (i ich pracowników) w dochodzie społecznym nie przekracza ostatecznie kilku procent, gdy tymczasem przewozy towarów są jednym z najcenniejszych wskaźników obrotów towarowych, zarówno dla całego kraju jak poszczególnych jego dzielnic czy też poszczególnych gałęzi gospodarstwa. Nieco już mniejsze znaczenie należy przypisać statystyce przewozów pasażerskich. — Traktując statystykę przewozów jako surogat statystyki wewnętrznych obrotów towarowych, należy zawsze mieć na uwadze, że udział poszczególnych środków komunikacji w ogólnej masie obrotów jest zmienny skutkiem konkurencji innych środków komunikacji (które mogą być statystycznie nieuchwytne) oraz zmiennego udziału obrotów miejscowych „z rąk do rąk“. Przy łączeniu danych z różnych działów komunikacji trzeba też pamiętać, iż ta sama partja towaru może być przewożona kolejno różnemi środkami komunikacji. Dane statystyki obrotów komunikacyjnych mogą nam służyć ponadto do kontroli statystyki handlu zagranicznego i jako podstawa do badania jednego z elementów bilansu płatniczego, a mianowicie należności od zagranicy za tranzyt. Inne działy s. k. służą przedewszystkiem do charakterystyki przedsiębiorstw komunika-cyjnych; statystyka urządzeń komunikacyjnych jest również częścią inwentaryzacji majątku społecznego.

2. Koleje. Odpowiednio do przeważającego znaczenia kolei żelaznych we współczesnej komunikacji jest też statystyka kolejowa najlepiej rozwiniętym działem całej s. k., do czego przyczynia się nadto fakt, że przedsiębiorstwa kolejowe są silnie skoncentrowane, w przeciwstawieniu np. do żeglugi. Zazwyczaj przedsiębiorstwa te prowadzą i publikują same swoją statystykę, wskutek czego rola centralnej państwowej instytucji statystycznej ogranicza się do redagowania i ogłaszania odpowiednich wyciągów.

Interpretując pojęcie urządzeń kolejowych odpowiednio szeroko, możemy nim objąć urządzenia kolejowe nieruchome, tabor i wreszcie pracowników. Dane statystyczne tyczące urządzeń nieruchomych obejmują tutaj przedewszystkiem długość linij kolejowych, sklasyfikowanych wg. liczby torów, stopnia nachylenia do poziomu, promienia krzywizny, sposobu użytkowania (eksploatowane lub nieeksploato-wane, tory stacyjne, bocznice przemysłowe), wreszcie wg. roku budowy. Dalej liczbę stacyj i przystanków, warsztatów reparacyjnych, parowozowni, urządzeń jak obrotnice, semafory i t. p. Przy taborze uwzględniamy ewentualne dane o liczbie parowozów, lokomotyw elektrycznych, wagonów osobowych, towarowych i innych jednostek taboru z podziałem wg. przeznaczenia, zdatności do użytku i t. p. Statystyka pracowników należy właściwie do statystyki zatrudnienia, jednakże z punktu widzenia przedsiębiorstwa kolejowego posiadanie odpowiedniego co do ilości, a zwłaszcza jakości personelu jest analogiczne do posiadania taboru i urządzeń nieruchomych, jako niezbędny warunek prowadzenia działalności. Zestawienia statystyki kolejowej podają liczby pracowników stosownie do ich specjalności (maszyniści, konduktorzy i t. p.).