maistre o papiezu023201

232

dżiny, albo raczćj o nieudolności ostalnićj, bo familia niekrólewska nigdy panować nie będzie 1).

Nie należy się zatćm dziwić, jeżeli widzimy, że rodzina królewska żyje dłużej nad każdą inną: a ta uwaga przywodzi mi na pamięć jedne z największych wyroczni zawartą w piśmie S. Zbrodnie ludzi mnożę monarchów₉ Mdrość i rozum poddanych przedłuża ieh panowanie 2),    ^f

Niemasz nic prawdziwszego, nic głębiej pojętego, a nieszczęściem mnićj dostrzeganego. Związek religii i wfadzy, nigdy z oczu spuszczonym być nie powinien. Przypominam sobie, żem widział niegdyś tytuł angielskiego kazania którego, godłem było: że grzechy Rządu są grzechami Narodu. 3) Piszę się na to, nie czytawszy wcale kazania: bo tytuł jego wart więcćjjak wiele innych książek.

Porównywając rodziny panujące w Europie i w Azyi, kawaler Jones uważa, że „natura nieszczęśliwych rządów azyatyckich, wyjaśnia różnicę, jaka ją od innych wyszczególnia, ze względu na trwałość rodzin królewskich 4).

Prawda: ale należy dodać, że religia to właśnie stanowi różnicę pomiędzy rządami. Mahometanizm użycza tylko dziesięć do dwunastu lat trwania panującym, bo zbrodnie ludzi mnożą monarchów, a w każdym kraju niewiernym, musi być nieskończenie więcćj zbrodni i nieskończenie mnićj cnót jak u nas, pomimo całego naszego rozwolnienia obyczajów: gdyż pomimo tego rozwol-

1) Można naśladować przez czas niejaki prawowitą władzę— bo i ona raz więcćj, a raz mnićj zrobić jest w stanie: a ci którzy się wcale nad tym wielkim przedmiotem nie zastanawiali, największćj doznają trii— duości w rozpoznaniu stopni tych czynów, więcćj, lub mnićj szczęśliwie dokonanych.“ Jeżeli obcy nam jest porządek wszechwładzy — Jeżeli poczęta, że tak powiem, od siebie, bez gwałtu z jednej strony, a przyjęcia albo namysłu z drugićj, jeżeli co większa, król jest Europejczykom i katolikiem, wtedy jest jakpowiada Homer, ..bardzo królem,, (tojest, prawowitym) Im więcćj oddala się od tego wzoru, tern mnićj jest królem. Trzeba mianowicie bardzo mało liczyć na pokolenie wyniesione śród zaburzeń, pchnięte naprzód siłą, albo rachubami polityki, a nadewszystko otoczone, najeżone, bronione i uświęcone pięknemi zasadniczemi prawami, pisanemi na pięknym welinie, które każdy przewidziały przypadek. Te pokolenia nie mogą trwać długo. Pozostawałoby jeszcze do mówienia, gdybyśmy chcieli, albo gdyby można wszystko powiedzieć,

2)    „Propter peccata terrae multi principes ejus, et propter hominis sapi-entiam, et horum scientiam que dicuntur vita ducis longior erit. (Prov. XXVIII, 2.)

3)    „Sir W. Jones*s WorksV‘ tome V, page 554. w przedmowie do opisu

Azyi.    *