page0021

WROŃSKIEGO ŻYCIE I PRACE. 11

kreślił, posłużyły mu niezadługo do zawiązania stosunku z astronomem francuskim.

W Marsylii powitali Wrońskiego dawni koledzy i przyjaciele. Powitanie to musiało być bardzo serdeczne, bo pamięć o niem zachował Wroński na zawsze. Lecz legion był jeszcze bezczynny. Wroński, w oczekiwaniu rozporządzeń wodza, zabiera się do pracy naukowej. Astronomia, balistyka i filozofia stanowiły w tym czasie główne przedmioty jego rozmyślań.

W Marsylii pozostał Wroński do roku 1810. Okres ten w życiu jego za najważniejszy uważać można, bo położył w nim podwaliny całego swojego rozległego systemu wiedzy i filozofii i przygotował wszystkie niemal zagadnienia, nad któremi miał pracować w ciągu długiego swego żywota. Gdy się przejrzy rękopisy zachowane z tej epoki, gdy się rozważy, w ilu różnorodnych kierunkach umysł jego był wówczas czynnym, nie możemy wyjść z podziwu dla tej niezwykłej organizacyi umysłowej i dla ogromu pracy, jaki Wroński złożył w tych nieznanych dotąd światu papierach.

Okres dziesięcioletni, o jakim mowa, można podzielić na dwa okresy mniejsze; z tych pierwszy aż do roku 1804 jest niejako przygotowawczym, ale zarazem i stanowczym. Przygotowawczym dla tego, że umysł Wrońskiego szukał w nim drogi, na której miały być podjęte kiełkujące w nim pomysły zamierzonej reformy; stanowczym dla tego, gdyż wtedy Wroński według własnego świadectwa, miał przyjść do głębokiego przekonania, że celem jego życia powinna być i pozostać praca naukowa i że na tej drodze, bardziej niż na każdej innej, może być pożytecznym ojczyźnie.

Rok 1803—1804 uważa sam Wroński za rok przełomu w swem życiu, wtedy bowiem, miał odkryć drogę uważaną przez siebie za pewną i jedyną do podjęcia wielkich zagadnień. Drogę tę wskazywała mu filozofia, „przewodniczka i kierowniczka myśli ludzkiej^u.

Zaraz po przybyciu do Marsylii napisał i ogłosił dziełko p. t. „Le bombardier polonais^u. Zaginęło ono zupełnie, jak sam Wroński o tern mówi kilkakrotnie w późniejszych swych pismach drukowanych, nie podając atoli bliżej treści swej pracy. Według relacyi Augego, poświęcone ono było zagadnieniom balistyki. Wkrótce potem przygotował nowe dziełko p. t. „Critique de la raison pure^u w celu przedstawienia, jak sam powiada, współczesnego stanu filozofii w Niemczech. Dziełko to jest niejako przygotowaniem do innej obszerniejszej pracy, o której poniżej będzie mowa. Egzemplarze pierwszych tych dwóch prac posłał Kościuszce i Dąbrowskiemu, którzy podziękowali autorowi w słowach bardzo uprzejmych ²).

http://rcin.org.pl