tpn 1 22481201

antoni rehman: opis fizyczno-geograficzny ziem polskich    391

deckiej kotlinie z Popradem. Sam Poprad ma bieg jeszcze bardziej złożony. Wypływa on z jeziora Popradzkiego w Tatrach, które opuściwszy, zbacza odrazu ku wsch. a minąwszy i Tatry i Spiską Ma-górę, skręca nagle ku północy, przedziera się przez główne pasma pierwszego łańcucha’ i wpada we śródgórskiej kotlinie Sandeckiej do Dunajca.

Hydrograficzne osobliwości T^atr polegają więc na tern, 1. że przez nie przechodzi wielki dział wodny europejski, rozgraniczający zlewisko Bałtyku (Dunajec z Popradem), od zlewiska morza Czarnego (Orawa z Wagiem); 2. że lima wododzielna nie leży w kierunku ich głównej podłużnej osi, lecz rozcina je w poprzek na dwie połacie (na wschodnią i na zachodnią); 3. że Orawa, powstająca po ich półn. stronie, zamiast należeć do Bałtyku, płynie na połd. i dostaje się (przez Wag i Dunaj do morza Czarnego; 4. że Poprad, powstający po płd. Tatr stronie, zamiast płynąć na południe, ku morzu Czarnemu, płynie ku północy a dostaje się (przez Dunajec i Wisłę) do Bałtyku; 5. że zmiana kierunku Orawy i Popradu odbywa się przy pomocy dotąd nie badanych i trudnych do wytłómaczenia prze łomów rzecznych.

Wał 0 u ba ł o wski . Skal iee Karpackie. Spadają Tatry od północy ku Orawsko-Nowotarskiej, od południa ku Spisko - Liptawskiej zapadłości. Ale od pierwszej są one jeszcze oddzielone wałem, który od Gubałówki, znanej powszechnie góry nad Zakopanem, Gubałowskim progiem nazywać będziemy. Najwyższy wierzchołek tego progu, Kopiec nad Hułami, jest na 1253 m.. n. p. m. wzniesiony. Od Tatr jest ten próg oddzielony wyraźnem zagłębieniem, w którem leży Zakopane 837 m., Poronin 743 m., i inne, wogóle na 730 do 900 m. n. p. m. wzniesione podhalskie osady. Rzeki tatrzańskie: Studeny, Orawica, Biały i Czarny Dunajec : Białka przerwały i porozrywały ten próg na sześć działów, a mijają go za pośrednictwem szerokich, dobrze wyrównanych przełomów. Kulminacya Gubałowskiego wału trzyma się zapadłości, oddzielającej go od Tatr, a obniża się jednostajnie i łagodnie ku równinie nowotarskiej; potokiuibiorące nad nim początek, zlekka go tylko porysowały. Składa się on w całej swej długości z miękkich łupków, piaskowców i margli młodszego wieku. Ale w wielu miejscach (n. p. w Szaflarach nad Dunajcem), sterczą ponad połogą jego powierzchnią skały wapienne, nazywane w tamtych stronach wogóle skalicami. Są to utwory starszego wieku (me-zozoiczne), a mają dla historyi rozwoju Karpat niepospolite znaczenie. Ale nie są skalice ograniczone do samego Gubałowskiego wzniesienia, gdyż występują i na równinie nowotarskiej, n. p. Cisłowa skała przy wsi Gronków, i w dolinach Orawy, Wagu, Dunajca, Popradu